Ambitieuze duurzaamheidsagenda Teylingen

​

'Duurzaamheid is synoniem voor houdbaarheid. Zorgen dat alles wat we nu doen ook goed is voor later.' Dat antwoordt wethouder duurzaamheid Arno van Kempen op de vraag wat het begrip voor hem inhoudt. 'In Teylingen vinden we dat duurzaamheid niet alleen in het fysieke domein moet worden gebruikt, maar ook in het sociaal domein.

Ook bij zorg, welzijn en jeugdzorg kun je nadenken over houdbaarheid door maatregelen te nemen die op langere termijn effectief blijven. Dus niet alleen op de korte termijn wachtlijsten wegwerken. Als ik een beleidslijn kan uitwerken die veel langer houdbaar is en misschien op korte termijn duurder, ga ik daar toch voor.'

Deze brede visie op duurzaamheid vormt de grondslag voor de Duurzaamheidsagenda 2016-2018 die begin dit jaar door de gemeenteraad van Teylingen is aangenomen. Een agenda met vijftig actiepunten die richtinggevend zijn voor het beleid van de komende jaren. Inmiddels zijn die punten ook uitgewerkt in een uitvoeringsagenda.

De duurzaamheidsagenda is gebouwd op vier sturende trends:

• Circulaire economie: een economisch systeem waarin producten en grondstoffen steeds weer worden hergebruikt.
• Van marge naar mainstream: duurzaamheid is geen bijzaak naar hoofdzaak, en moet vanzelfsprekend onderdeel worden van elk proces in de gemeente.
• Energieke samenleving: mensen nemen steeds meer het heft in handen en gaan zelf op zoek naar duurzame kansen.
• Sturen op conditie: de overheid creëert omstandigheden waarin duurzame ontwikkeling wordt aangejaagd. 

Langs de meetlat

Om de vinger aan de pols te houden, gebruikt Teylingen de Nationale monitor duurzame gemeenten van Telos. Jaarlijks presenteert dit onderzoeksinstituut de resultaten van deze benchmark, gebaseerd op ruim honderd indicatoren. Telos ziet duurzaamheid breed. Het gaat allang niet meer alleen om energiebesparing, maar ook om zaken als werkgelegenheid, gezondheid, infrastructuur, afvalscheiding of schoolverlater met en zonder diploma.

Voor de duurzaamheidsmonitor worden gemeenten aan de hand van talloze gegevens beoordeeld op drie domeinen: sociaal-cultureel, ecologisch en economisch. Binnen die drie domeinen heeft Telos verschillende thema's bepaald, zoals water, bodem en lucht. De gegevens voor de indicatoren komen uit diverse bronnen. Ze worden samengevoegd per thema en gecombineerd in de drie domeinen van duurzaamheid. 

Dat leidt uiteindelijk tot een percentage waarmee het duurzaamheidsdoel wordt benaderd: hoe dichter bij de 100 procent, hoe duurzamer de gemeente. Vergelijking tussen verschillende gemeenten op basis van alleen dat percentage is niet helemaal eerlijk: een grote stad heeft nu eenmaal minder groen dan een landelijke gemeente.

Daarom onderscheidt Telos ook typen gemeenten: groot, middelgroot en klein, maar ook bijvoorbeeld industriestad, agrarische gemeente et cetera. Op die manier kan een gemeente de resultaten van haar duurzaamheidsbeleid afzetten tegen de score van gemeenten in vergelijkbare omstandigheden. 

Geen lampen maar licht

Teylingen scoort met bijna 57 procent lang niet slecht. Toch is de wethouder nog niet tevreden, hij wil binnen drie jaar naar 65 procent. 'Ik durf die ambitie aan omdat we met een aantal projecten in onze duurzaamheidsagenda echt grote slagen kunnen maken.'

Een hoofdlijn in de duurzaamheidsagenda van Teylingen is de circulaire economie: een economie waarbij op den duur niets meer wordt weggegooid en eigendom niet meer cruciaal is. Een abstract begrip dat de wethouder toelicht met een voorbeeld. 'Voor verlichting kun je lampen kopen, maar eigenlijk heb je licht nodig. Laat een leverancier dat licht verzorgen en als een lamp op is gaat die terug naar de leverancier, die het materiaal zo veel mogelijk hergebruikt. Als een producent eigenaar blijft van de lamp, kan hij hem beter zo maken dat hij aan het eind onderdelen weer kan hergebruiken. Zo ontstaat er ook bij producenten een mindset om de cirkel rond te maken van product naar een nieuwe grondstof. Dat is circulair denken.'

De gemeente wil bedrijven stimuleren om circulair te gaan denken en neemt dit mee bij aanbesteding en inkoop. Voor de bedrijven is het zinvol dit concept te omarmen omdat je er uiteindelijk een goede businesscase uithaalt, denkt Van Kempen. 'Bedrijven doen niet aan liefdadigheid als ze de circulaire economie omarmen. Het is slim met je tijd meegaan en zorgen dat je als bedrijf ook houdbaar blijft.' De wethouder wil één vuist vormen met 'believers in dit model'. Hij gaat de boer op om zo veel mogelijk collega-wethouders mee te krijgen. 'Zo kun je er ook vanuit het openbaar bestuur een enorme boost aan geven.' 

Zonnepanelen op het dak van het zwembad. Foto: Tim Burgmeijer

Heel veel zonnepanelen

Grote stappen denkt de gemeente Teylingen ook te gaan zetten met zonne-energie. 'Is dat nieuw?', vraagt de wethouder retorisch. 'Nee, maar de grote aantallen zijn dat wel.' Op drie sportcomplexen in de gemeente liggen inmiddels ruim 1.700 zonnepanelen. De investeringen daarvoor waren mogelijk door een garantstelling van de gemeente, zodat de beheerder van de sportcomplexen een voordelige lening kon afsluiten bij BNG Bank. Een groot bollenbedrijf plaatste 1.400 zonnepanelen zonder dat daar overheidssteun voor nodig was. De wethouder kwam graag naar de feestelijke opening, want dit is een goed voorbeeld van de energieke samenleving. Hij hoopt op bedrijven die het voorbeeld volgen: 'We organiseren bijeenkomsten voor ondernemers om dergelijke grote aantallen zonnepanelen te plaatsen, of anders in ieder geval hun daken beschikbaar te stellen voor anderen.'

Daarnaast zoekt de gemeente naar een plek voor een zonneweide, een terrein van 2 tot 3 hectare met genoeg zonnepanelen voor alle openbare verlichting in de gemeente. Een eerste inventarisatie van mogelijke locaties is gemaakt. Criterium voor succes is de ligging, vooral een aansluiting op het elektriciteitsnet in de buurt is van belang. Financieel en technisch kan het. 'Niets weerhoudt ons om nu volgende stappen te gaan zetten en te kijken wat er moet gebeuren voor bijvoorbeeld wijziging van bestemmingsplannen.' Als het aan de wethouder ligt viert hij voor het eind van deze coalitieperiode, dus voor maart 2018, de start van zo'n zonneweide-project. 

Meer laadpalen

Een ander voorbeeld is het beleid voor elektrische laadpalen. Tot nu toe was de gemeente hierin volgend: alleen op aanvraag werd ergens een laadpaal voor elektrische auto's geplaatst. Dat wil Van Kempen omkeren: 'We hebben in de duurzaamheidsagenda aangegeven dat we meer vanuit de gemeente het initiatief nemen. Van faciliteren willen we naar activeren.' Meer laadpalen leidt tot meer elektrische auto's, blijkt uit onderzoek. Teylingen staat open voor pilots met slimme laadpalen, waarbij de accu van de auto fungeert als buffer in het elektriciteitsnet. Juist een gemeente als Teylingen is goed voor dergelijke experimenten: duurzaamheid wordt hier al omarmd en door de kleine schaal van de gemeente is een pilot te overzien qua investeringen.

Brede School Andreas
In Teylingen staat de eerste nul-op-de-meter-basisschool. Eind 2014 jaar werd de nieuwbouw van de Brede School Andreas opgeleverd en na een jaar bleek de meter inderdaad op nul te staan. Het ontwerp voor de school is van KOW. Volgens hetzelfde concept worden nu nog twee basisscholen in Teylingen verduurzaamd, de een nieuwbouw, de ander na een flinke verbouwing. Foto: KOW

Papieren acties
Van heel ander kaliber zijn de 'papieren acties' zoals Van Kempen ze noemt. Ideeën om met wijzigingen van gemeentelijk beleid bewoners en bedrijven te stimuleren tot duurzame investeringen. Bijvoorbeeld het vergroenen van de OZB, waarbij bedrijven minder onroerendezaakbelasting gaan betalen als ze hoog scoren op een aantal duurzaamheidspunten. En het verlagen van de leges voor de omgevingsvergunning naarmate een (ver)bouwproject duurzamer is. 'We zijn dit aan het onderzoeken', zegt Van Kempen. 'Ik weet nog niet waar ik tegenaan loop. Maar als er juridisch, financieel en organisatorisch niks op tegen is, dan gaan we het ook doorvoeren.'

Zo staat de duurzaamheidsagenda vol met diverse acties. Hoewel Van Kempen duurzaamheid heel breed ziet, zijn de acties waarmee Teylingen de grote slagen hoopt te halen vooral nog fysiek. 'De gedachte van duurzaamheid en houdbaarheid in het sociaal domein is nog nieuw', legt hij uit. 'We hebben onszelf bijvoorbeeld een jaar geleden verplicht om in elk voorstel voor het college en de raad een duurzaamheidsparagraaf op te nemen. Maar in de stukken op het sociaal domein lees ik nog te vaak 'niet van toepassing'. Het is een kwestie van frapper toujours. We willen ook een slag maken in het sociaal domein, maar dat heb je niet binnen een half jaar gerealiseerd. Het gaat bijvoorbeeld over de verdere uitwerking van de Wmo, zorgen dat de decentrale welzijnsvoorzieningen écht toekomstbestendig worden.'

Ambities doorrekenen
De jaarlijkse presentatie van de duurzaamheidsmonitor wordt gebruikt als ijkpunt: haalt Teylingen de ambitieuze 65 procent in 2018? De gemeente laat zich niet op het laatste moment verrassen. Alle acties uit de duurzaamheidsagenda worden momenteel doorgerekend aan de hand van de criteria in de monitor. Zodat ze weten welke acties het snelst een bijdrage leveren aan de ambities en indien nodig kunnen beslissen bij welke actiepunten er een tandje bij moet. Ook wordt al gekeken wat Teylingen moet doen om in 2030 de 100 procent te halen. 'De benchmark is niet zaligmakend', vindt Van Kempen, 'maar wel richtinggevend. Het helpt om het gesprek aan te gaan over duurzaamheid in de volle breedte.' 

Financiering
Per jaar staat in Teylingen 110.000 euro op de begroting voor duurzaamheid. Dit is voor de aansturing, de diverse onderzoeken en voor lokale projecten die een kleine ondersteuning nodig hebben. Omdat duurzaamheid steeds meer verweven raakt in de normale bedrijfsvoering – van marge naar mainstream – zijn de grotere investeringen niet onder een apart label duurzaamheid terug te vinden in de begroting. Ze zitten steeds meer als vanzelfsprekend in het budget voor bijvoorbeeld het opknappen van een school of het aanbrengen van led-lampen in de openbare verlichting. 'Het relatief kleine budget op de begroting weerspiegelt de integratie van duurzaamheidsgedachten in allerlei soorten beleid' besluit wethouder Van Kempen. 'Je moet duurzaamheidsmaatregelen financieren in je eigen project. En we hebben vanuit de algemene reserve een achtervang voor de grote projecten. Daarover heb ik afspraken gemaakt met mijn collega van Financiën, die ook een duurzaam hart heeft.'