De etalage en de werkplaats

Een van de grootste breinbrekers bij de bestrijding van de huidige crisis is de spanning tussen korte en lange termijn. Het scherpst komt dit tot uitdrukking in het politieke dispuut over de steunoperaties voor de euro. De politiek neemt vergaande besluiten over miljarden die het omvallen van banken en landen moeten voorkomen. Intussen ziet de burger vooral bezuinigingen en lastenverzwaringen terwijl de crisis in Griekenland, Spanje, Portugal en Italië onverminderd voortwoekert. In ons land hebben vijf partijen een akkoord gesloten dat ervoor moet zorgen dat Nederland in 2013 de tekortnorm van 3 procent niet overschrijdt. Aanvankelijk was er bewondering voor het tempo waarmee dat akkoord is gesloten, maar al snel brokkelde de steun af.
De betrokken partijen geven hoog op over hun hervormingsbereidheid, maar burgers zien vooral de negatieve kortetermijneffecten en niet wat op lange termijn de voordelen zijn voor de vaderlandse economie. Opvallend zijn de voorstellen voor de woningmarkt. Deze kregen vernietigende kritiek omdat zij de problemen niet verkleinen, maar juist vergroten.

Als politici er niet in slagen duidelijk te maken wat op korte en lange termijn de effecten zijn van beleidsmaatregelen, verliezen zij steun en vertrouwen van de burger. De Belgische politicus Steve Stevaert schetste een aantal jaren geleden beeldend de weg die bewandeld zou moeten worden: zet de korte termijn in de etalage en verwijs de lange termijn naar de werkplaats. Bestuurders hebben echter de neiging precies het omgekeerde te doen. Zij spreken graag over de hervorming van de woningmarkt, de arbeidsmarkt, het pensioenstelsel, de zorg, als er nog niet eens een begin is van een duurzaam en houdbaar concept. Over de maatregelen die vandaag op het bordje van de burgers terechtkomen spreken zij minder en in elk geval minder graag. Maar die burgers hebben de concrete maatregelen haarscherp in het vizier. Zij komen al snel tot de conclusie dat ‘hervorming’ een ander woord is voor de negatieve effecten die zij vandaag al opgediend krijgen, maar dan in het kwadraat. Hervorming van de woningmarkt wordt dan nog minder kans op een betaalbare woning. Hervorming van de arbeidsmarkt betekent sneller ontslag en minder uitkering.
Hervorming van het pensioenstelsel leidt tot langer werken en minder pensioen. En hervorming van de zorg wordt minder verzekerde rechten en meer betalen.

Er is geen enkel politiek systeem dat langdurig steun van de kiezer houdt bij maatregelen die zowel voor de korte als voor de lange termijn negatief ervaren worden. Daarom zouden politici er goed aan doen minder te praten over hervormingen en deze eerst degelijk in de werkplaats voor te bereiden waarbij zij tijd en deskundigheid benutten. In de etalage communiceren zij dan eerlijk en evenwichtig over concrete maatregelen die meer dan nu een goede en begrijpelijke combinatie vormen van winst en verlies in termen van geld en sociale gevolgen.