Belastingheffing als instrument om wensen te realiseren

De bezuinigingsdiscussie ligt alweer op tafel. In steeds meer gemeenten worden de burgers daar ook bij betrokken. Zij worden gevraagd bezuinigingsmogelijkheden aan te dragen en mee te denken over de besteding van de gemeentelijke middelen. Dit is slechts één kant van de medaille. Waarom niet de burgers ook betrekken bij de andere kant van de medaille: de heffing van lokale belastingen?

Veel burgers en bedrijven, maar ook veel gemeentebestuurders, zien lokale belastingen als iets vervelends, een noodzakelijk kwaad. Dat is het niet. Lokale belastingen vormen een essentieel onderdeel van de lokale democratie. De inwoners van een gemeente kiezen hun gemeentebestuur en dragen de bestuurders op het algemeen belang van de gemeente met haar inwoners en bedrijven, te behartigen. Dat kost geld.

Bestuurlijke keuze
Het overgrote deel van de gemeentelijke inkomsten (ongeveer 54 procent) is afkomstig van het Rijk in de vorm van algemene en specifieke uitkeringen. Ongeveer 29,5 procent komt uit subsidies en overige inkomsten. Slechts 16,5 procent wordt gedekt door de heffing van gemeentelijke belastingen. De totale opbrengst van deze gemeentelijke belastingen bedraagt ongeveer 8,6 miljard euro (begroting 2013). Dit is ongeveer 3,4 procent van alle belastingen die in Nederland worden geheven. De omvang van het gemeentelijk belastinggebied is dus relatief klein. Zeker gezien het feit dat ongeveer 25 procent van alle overheidsuitgaven via de gemeenten loopt. Het gemeentebestuur heeft de opdracht het geld op de beste wijze te besteden. Het is aan de gemeenteraad om de afweging te maken welke uitgaven men wil doen en, als de financiering daarvan niet uit andere bronnen afkomstig is, of men deze kosten wil dekken uit gemeentelijke belastingen. Met name op het terrein van de lokale belastingen kan het gemeentebestuur invloed uitoefenen. Het is aan de gemeenteraad om te bepalen welke lokale belastingen worden geheven en wat de gewenste opbrengst is.

Keuzevrijheid?
Om te beginnen is er de keus welke belastingen de gemeente wil heffen. Deze keus is niet volledig vrij. Alleen de belastingen die in de wet zijn genoemd, kunnen door gemeenten worden geheven. Dit wordt ook wel een gesloten belastingstelsel genoemd. De belangrijkste lokale belastingen zijn onroerendezaakbelastingen, afvalstoffenheffing, rioolheffing, toeristenbelasting, leges en andere rechten. De keuzevrijheid wordt ook beperkt doordat gemeenten een aantal taken uitvoeren en dus kosten maken die uitsluitend uit de heffing van lokale belastingen kunnen worden gedekt. Denk aan afvalinzameling, rioleringszorg en vergunningverlening. Ook taken van de gemeente op het gebied van wegen, infrastructuur, groenbeheer en parkeervoorzieningen worden nagenoeg geheel betaald uit lokale belasting opbrengsten.

Bij de keuze voor lokale belastingen als dekking voor de uitgaven, kunnen vanuit bestuurlijk oogpunt verschillende afwegingen worden gemaakt:

• De kosten zo veel mogelijk laten dragen door degene die de kosten veroorzaakt, bijvoorbeeld inzamelen huishoudelijk afval.
• De kosten zo veel mogelijk laten dragen door degene die het meest profiteert van de voorziening, bijvoorbeeld riolering of vergunningverlening
• De belastingdruk zo eerlijk mogelijk verdelen, bijvoorbeeld over burgers en bedrijven, eigenaren of gebruikers van onroerende zaken, eigen inwoners of toeristen.

Er zijn dus keuzemogelijkheden. De eerste vraag die bestuurlijk gesteld zou kunnen worden is: Welke heffingen hebben we niet ingevoerd in onze gemeente en waarom? Veel vergeten heffingen zijn de vermakelijkhedenretributie en de precariobelasting op kabels en leidingen. De volgende vraag zou kunnen zijn: Worden alle kosten verhaald op degenen die profijt hebben van deze voorzieningen, of die de kosten veroorzaken? Is deze kostentoerekening onderzocht en doorstaat deze de toets van de belastingrechter? Nog een belangrijke vraag: Kunnen onze belastingverordeningen worden aangepast om de uitvoerbaarheid eenvoudiger en dus goedkoper te maken?

Voorzieningen realiseren
Ook de lokale belastingen spelen dus een belangrijke rol bij de begroting 2015. Niet als sluitstuk van de discussie om de begroting sluitend te krijgen. Maar als een mogelijkheid om voorzieningen te realiseren in het belang van de gemeente, waarbij het gemeentebestuur graag bereid is om uit te leggen op welke wijze daarvoor de belastingopbrengst wordt aangewend. Belastingheffing als instrument om wensen te realiseren!