Gemeentebegroting: Oude IJsselstreek

'Als ik het scherp zeg', vertelt wethouder financiën Jan Finkenflügel van de gemeente Oude IJsselstreek, 'wil ik een begroting zonder cijfers. Ik wil een visie neerzetten: dit maatschappelijk effect willen we bereiken, dat gaan we ervoor doen en zo realiseren we dat. De cijfers en kengetallen komen dan in de bijlagen.'

Vorig jaar sloten de coalitiepartijen in de gemeente Oude IJsselstreek een procesakkoord, wat zoveel wil zeggen dat er niet op detailniveau afspraken werden gemaakt, maar dat ze in grote lijnen neerzetten wat ze samen willen. 'Het voordeel van een goed opgeschreven procesakkoord is dat de burgers en de raad veel beter weten waar het over gaat', zegt Finkenflügel. 'Die duidelijkheid willen we doortrekken naar de voorjaarsnota en de begroting. Tot dusverre gaat het in de gemeenteraad bij de behandeling van een begroting erg snel over de cijfers. Een discussie bijvoorbeeld over of de onroerendezaakbelasting nu met 3,21 of 3,35 procent omhoog moet. Dat boeit niemand. Inwoners willen weten dat ze volgend jaar 15 euro meer moeten betalen en hoe wij als gemeente dat geld willen besteden.

Begroting ombouwen
Om te stimuleren dat de discussies in de gemeenteraad over beleid gaan in plaats van dat ze verzanden in gesteggel over euro's en procenten, wat in Finkenflügels beleving erg vaak het geval is, is de gemeente gestart met het ombouwen van de begroting naar een begroting waarin niet alleen de uitgaven van de gemeente staan, maar ook de uitgaven en andersoortige bijdragen van maatschappelijke partners en burgers. Als werktitel hebben ze dit een netwerkbegroting gedoopt. Finkenflügel: 'In de netwerkbegroting laten we zien wat we willen bereiken en wat we daarvoor doen, maar ook met wie we dat samen doen en wat iedereen investeert.'

Zo was er in de dorpskern Silvolde een burgerinitiatief om het dorpsplein te revitaliseren. Met ondersteuning van de gemeente – ook financieel – hebben burgers zelf het plan ontwikkeld, doen ze zelf de aanbesteding en gaan ze deels ook zelf zorgen voor het onderhoud, zoals het water geven van de bloembakken die ze graag op het plein willen. Een ander voorbeeld is dat van de herinrichting van de buurt, waarbij de gemeente samenwerkt met de woningcorporatie, scholen, inwoners en wijkraad.

Financieel adviseur/beleidsmedewerker Jan Herm Middag: 'Normaal zou in de begroting alleen zichtbaar worden hoeveel de gemeente daaraan financieel bijdraagt. In de netwerkbegroting komt het hele verhaal: wat doen we, wie doet eraan mee, wat is ieders bijdrage aan tijd, geld, energie? Bedenk het maar. Door het hele plan te beschrijven, wordt zo'n project in onze begroting iets van de samenleving en niet alleen maar van de gemeente.'

Inmiddels heeft de afdeling Financiën een nieuw model ontwikkeld voor de begroting, zodanig dat het verhaal van de netwerkbegroting daarin een plek kan krijgen. Middag: 'Er is nog geen compleet concept van de netwerkbegroting, wel hebben we een aantal voorbeelden gemaakt van hoe we het op onderdelen willen inrichten.' Financieel-technische problemen bij het opstellen van de begroting verwacht Jan Herm Middag niet door de invoering van de netwerkbegroting. 'De hele begroting voldoet gewoon aan het BBV. Er komt alleen iets extra's bij, waarin we meer beschrijven. De getallen blijven zoals het was, alleen wordt de aandacht hier niet op gefocust.'

Dat is ook een gevoelig punt bij de raad, vult Finkenflügel aan. 'De netwerkbegroting is een communicatiestuk, waarmee wij als college proberen te voldoen aan de behoefte van de raad aan een beter leesbare begroting. Maar tegelijkertijd wil de raad wel zijn controlerende taak goed kunnen blijven uitoefenen. 'We zoeken al jaren naar een duidelijker begroting door meer in tekst te beschrijven. Een deel van de raad vindt het ook heel prettig om veel te kunnen lezen, maar er zijn ook raadsleden die gewoon goede kengetallen willen hebben waardoor ze kunnen zien wat er is uitgegeven. Die willen gewoon kolommen naast elkaar zien, die ze kunnen vergelijken en waarover ze vragen kunnen stellen.'

Finkenflügel vervolgt: 'Tegelijkertijd is het natuurlijk zo dat als je geld overhoudt, dat dat niets zegt over hoe een dorpsplein erbij ligt. Als we echt helder willen communiceren, gaat het erom dat we criteria gaan ontwikkelen om iets zinnigs te kunnen zeggen over de hogere algemenere doelen die we als college hebben: hoe is het gesteld met het welzijn van de mensen, zijn we een groene gemeente, is het hier prettig om te wonen en te werken? Anders blijft het lastig om de raad tevreden te stellen met een compacter en toegankelijker begroting. Ik ben benieuwd wat de raad er straks van vindt. We gaan er hoe dan ook al werkende weg mee door.'

Integraliteit
Een ander effect van de netwerkbegroting, zegt Finkenflügel, is dat het de integraliteit bevordert. 'Door de netwerkbegroting denken we automatisch meer in projecten, waardoor partijen veel sneller zijn betrokken, zowel intern als extern. We hebben hier bijvoorbeeld een plattelandsgebied waar we met name met het waterschap flink hebben opgetrokken. Het waterschap had behoefte aan meer waterberging, wij wilden graag nieuwe natuur.

Maar doordat we vanuit het gebied dachten, waren ook de agrarische en recreatieve ondernemers snel betrokken. Dat leverde een prachtig project op dat we in de netwerkbegroting ook willen beschrijven en waarvan zichtbaar wordt gemaakt wie wat bijdraagt aan de ontwikkeling van dat gebied. Vroeger zou in de begroting alleen hebben gestaan wat wij daaraan hebben uitgegeven en dan nog verspreid over talloze posten ook, waardoor het voor burgers en de raad helemaal niet duidelijk werd wat er precies gebeurt.'

Maatschappelijke partners, zoals het waterschap en de woningcorporatie, die al hebben meegewerkt aan de eerste proeve van onderdelen van de netwerkbegroting zijn enthousiast, doordat nu inzichtelijk wordt gemaakt hoe en waar er wordt samengewerkt met de gemeente. Finkenflügel: 'We hopen dat iedereen hierdoor gaat beseffen dat je alleen door samen te werken dingen tot stand kunt brengen.'