Zorgsector in rustiger vaarwater

Het beeld daarbij is overigens diffuus. Er zijn veel zorgaanbieders die zich al succesvol hebben aangepast en de toekomst met vertrouwen tegemoet kunnen zien. Er is evenzeer een groep die nog voor een grote uitdaging staat, en een groep daartussenin. Deze groepen laten zich inmiddels niet meer eenvoudig kenschetsen in de zin van omvang of activiteiten (zorgsector). Dit bleek ook uit de diverse financiële analyses van de jaarverslagen 2016 die zijn gepubliceerd in de afgelopen maanden.

Belangrijkste uitdaging voor het nieuwe kabinet is en blijft de beheersing van de ontwikkeling van de zorguitgaven. Volgens het Centraal PlanbureauCPB Achtergronddocument 'Een raming van de zorguitgaven 2018-2021', 30 maart 2016zullen de zorguitgaven tijdens de komende kabinetsperiode in reële termen met 3,4% groeien, ver boven de verwachte groei van de economie.

Deze groei is redelijk gelijk verdeeld over de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet langdurige zorg (Wlz), de wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en Jeugdzorg. Dat ligt lang niet altijd alleen aan vergrijzing maar ook aan stijgende lonen, technologische innovatie en extra overheidsuitgaven.

Resultaten kabinet Rutte II

Het vorige kabinet heeft de eerste Hoofdlijnenakkoorden gesloten. Uit de ontwikkeling van de zorguitgaven blijkt dat het kabinet er in de afgelopen jaren in is geslaagd de groei van de zorguitgaven onder controle te krijgen.

   Bron: Centraal Bureau voor de statistiek (CBS), Statline, cijfers 2017

Kabinetsmaatregelen

Het nieuwe kabinet neemt de volgende maatregelen om het zorgstelsel te verbeteren en de stijging van de zorguitgaven onder controle te krijgen. De financiële effecten voor de begroting zijn daarbij weergegeven:
 

• Maatregel geneesmiddelen en hulpmiddelen (-0,5 mrd)
  Het kabinet ziet mogelijkheden tot een scherpere inkoop van medicijnen en hulpmiddelen en een efficiëntere administratieve afwikkeling daarvan.

• Hoofdlijnenakkoorden (-1,9 mrd)
  Het kabinet wil Hoofdlijnenakkoorden sluiten om de volumegroei in de ziekenhuiszorg, de wijkverpleging en de geestelijke gezondheidszorg te beperken. Het macrobeheersinstrument (MBI) fungeert daarbij als stok achter de deur.

• Abonnementstarief Wmo (0,2 mrd)
  Er komt een abonnementstarief (voor de burger EUR 17,50 per maand) dat stapeling van eigen bijdragen in langdurige zorg moet tegengaan. Het gaat om eigen bijdragen die burgers moeten betalen aan gemeenten, thuiszorg en andere zorgaanbieders in het kader van de Wmo.

• Terugdraaien taakstelling BKZBudgettair Kader Zorg; legt aan het begin van de kabinetsperiode de genormeerde ontwikkeling van de collectieve zorguitgaven vast voor elk van de komende vier jaren. Tijdens de kabinetsperiode wordt het kader aangepast voor de jaarlijkse prijsstijging. Hiervoor wordt de CPB-raming van de prijsindex van de nationale bestedingen (pNB) gebruikt. Bron: rijksbegroting.nlRutte II (0,2 mrd)
  De bezuiniging van EUR 188 mln op de Wlz (die door het vorige kabinet voor komende jaren al was ingeboekt) wordt teruggedraaid.

• Begrotingstechnische effecten maatregelen (0,3 mrd)
  Betreft doorwerking van diverse maatregelen wat betreft Zvw, eigen risico en zorgtoeslag.
  
• Overige (0,1 mrd)
  Dit betreft diverse maatregelen die het kabinet neemt waaronder ondersteuning e-health, meer aandacht voor preventie, meer ondersteuning voor mantelzorg en sport.

• Verpleeghuizen
  Eerder dit jaar stelde Zorginstituut Nederland voorwaarden op waaraan verpleeghuizen moeten voldoen. Dat kost EUR 2,1 miljard. Er was al EUR 435 miljoen aan extra middelen beschikbaar gesteld in de miljoenennota.

Overige maatregelen

• Verbod winstuitkering
  De Tweede Kamer ging eerder dit jaar om electorale redenen akkoord met een permanent verbod op winstuitkering door zorgverzekeraars. Een permanent verbod stuit op zodanige bezwaren dat het kabinet daar nu opnieuw naar wil kijken.

• Gelijkgerichtheid medische staven en ziekenhuisbesturen
  Het kabinet ziet het Medisch spcialistisch bedrijf (msb) als tussenvorm en wil dat er uiteindelijk gekozen wordt tussen loondienst of participatie. Professionals moeten meer inzetten op kwaliteit in plaats van omzetmaximalisatie. 
  
• Stabilisatie eigen risico
  Het eigen risico blijft gedurende de regeerperiode (tot en met 2021) op jaarlijks EUR 385. Dat kost weliswaar EUR 538 miljoen, maar vertaalt zich vanuit begrotingsoogpunt in een hogere premie basisverzekering.

• Kostenbeheersing
  Belangrijkste uitdaging voor het kabinet is om de Hoofdlijnenakkoorden af te sluiten en ook te handhaven. Binnen dat kader is het aan het zorgveld om aan de slag te gaan. De eerste zorgen zien we bij de reacties van de brancheorganisaties op het Regeerakkoord.

brancheorganisaties over het regeerakkoord

• GGZ Nederland
  'Het voornemen echter om via een Hoofdlijnenakkoord 100 miljoen euro te willen bezuinigen op geestelijke gezondheidszorg gaat voorbij aan de investeringen die nodig zijn en de meerwaarde ervan voor mensen en de economie.'

• ActiZ
  'ActiZ roept het kabinet daarom op om de wijkverpleging te ontzien bij het doorvoeren van de bezuinigingen in de curatieve zorg en in plaats daarvan juist te investeren in goede wijkverpleegkundige zorg.'

• Nederlandse vereniging van ziekenhuizen (NVZ)
  'De ziekenhuiszorg komt er in het nieuwe regeerakkoord niet goed vanaf. Ondanks de economische groei wordt er stevig gekort op deze zorg. Net als het CPB is de NVZ bezorgd dat dit leidt tot minder of lagere kwaliteit van zorg.'

• Vereniging gehandicaptenzorg Nederland (VGN)
  'De enorme investeringen in de verpleeghuiszorg houden echter geen rekening met het feit dat er ook in de gehandicaptenzorg enorme krapte is op de arbeidsmarkt. Verder zijn er weliswaar geen bezuinigingen maar ook geen investeringen op het gebied van kwaliteit en innovatie.'

Betaalbaar houden

Het zorgveld krijgt de komende kabinetsperiode de kans om in relatieve rust de transitie door te maken. De overheid houdt woord in die zin dat zij al eerder had aangekondigd voorlopig af te zien van nieuwe ingrijpende overheidsmaatregelen. Alles is nu gericht op het handhaven (betaalbaar houden) en verbeteren van het stelsel.

Grote uitdagingen
Het zorgveld staat voor grote uitdagingen. Het personeelsvraagstuk zal prominent op de agenda van de zorgbestuurders staan. Bij de ziekenhuizen blijven daarnaast de kosten voor dure medicijnen een belangrijk thema. En in de langdurige zorg is dat het voorzienbare tekort aan geschikte betaalbare huisvesting voor ouderen die straks niet nog langer zullen kunnen blijven thuiswonen. Het kabinet laat het onder het huidige zorgstelsel van gereguleerde marktwerking aan de veldpartijen daar invulling aan te geven.