Daar zijn we toch voor verzekerd?

Louis Koehorst (senior Risicomanager van Achmea) en Chris Ravensbergen (adviseur Risicomanagement van de VNG) vinden het verrassend dat gemeenten wegbeheerschades niet standaard op de bestuurlijke agenda hebben staan. 'Grip krijgen op schades en deze beheersen gaat om risicobewustzijn. Dat doe je niet met enkel een verzekering.'

Een aansprakelijkheidsverzekering dekt maar deels de vele schadevormen die kunnen ontstaan als gevolg van wegbeheerrisico’s. Daar komt bij dat gemeenten er financieel een zware kluif aan krijgen om de premies voor de aansprakelijkheidsverzekering op te brengen. Ravensbergen: 'Het is niet ondenkbaar dat de verzekeringspremie op termijn – fors – zal stijgen en daardoor té kostbaar wordt. Ook bestaat de mogelijkheid dat verzekeraars gaan overwegen om de wegbeheerschades, wellicht deels, uit te sluiten van de Aansprakelijkheidsverzekering voor Gemeenten (AVG). Zeker als blijkt dat wegbeheerschades het gevolg zijn van achterstallig onderhoud.'

Ken uw risico’s
Een andere manier van kijken naar wegbeheerschades is dan ook het devies. 'Gemeenten moeten de risico’s kennen die met wegbeheer gepaard gaan. De manier waarop ze vervolgens omgaan met die risico’s bepaalt in hoeverre zij de risico’s kunnen beheersen', zegt hij. Koehorst weet uit ervaring dat er heel veel organisaties 'schadegericht' werken. 'Die handelen pas als de schade al is aangericht. Dan hangt er plots het label 'urgentie' aan en leidt het oplossen vaak tot hogere kosten. Preventiegerichte organisaties daarentegen zijn zich bewust van de risico’s en ontplooien beleid om schades – en daarmee hoge kosten achteraf – te voorkomen.'

Verzekering dekt veel, maar niet alles
Er zijn maar weinig gemeenten die preventief schades beheersen, zo blijkt uit gesprekken die Koehorst en Ravensbergen met gemeentelijke organisaties voerden. Koehorst: 'We merken dat ze erg gericht zijn op die verzekering. Het idee is dat ze met bijvoorbeeld de AVG de boel wel hebben geregeld. De prikkel om actief na te denken over schadebeheersing ontbreekt daardoor bij veel gemeenten. Een positieve uitzondering is de gemeente Amsterdam (zie kader).

Onderken je de vele risico’s die met wegbeheerschade samenhangen, dan weet je dat het de moeite waard is om er wel over na te denken. Lang niet alle gevolgschades zijn namelijk op te lossen met een uitkering van een verzekeraar.'

Schadelijk voor imago
Schades manifesteren zich op diverse gebieden, van budget- en tijdoverschrijding tot klachten van omwonenden en claims. Koehorst: 'Ook het imago en de reputatie van gemeenten staan op het spel. Dit soort schades is lastig te kwantificeren, maar niet te onderschatten. Het kan enorme schadeposten opleveren, terwijl juist de schade aan dat imago niet voor vergoeding in aanmerking komt.'

Wel of niet verzekeren?
Vaak hebben schades ook nog eens invloed op elkaar. Daarom pleiten Ravensbergen en Koehorst voor een integrale benadering van de risico’s van wegbeheer. 'Dit houdt onder meer in: een groot bewustzijn van álle risico’s en de wil om keuzes te maken: wat verzeker je wel en welke risico’s wil je of kun je zelf dragen?'

Preventie door onderhoud
Gecombineerd met een preventiegericht beleid zal er ook een grotere rol zijn weggelegd voor onderhoud. Hoe beter onderhouden, hoe minder schades. Hier tekent zich direct een complicatie af, want in veel gemeenten staat het onderhoudsbudget voor wegbeheer onder druk door teruglopende financiële mogelijkheden.

'Bezuinigen op onderhoud werkt echter averechts', benadrukt Koehorst. 'Het risico op schades neemt daardoor alleen maar toe. En dat gaat onherroepelijk leiden tot hogere kosten. Hogere premies bijvoorbeeld. Niet bepaald ideaal voor gemeenten die financieel toch al de nodige uitdagingen voor de kiezen krijgen.'

Aanpak
De spagaat waarin gemeenten verkeren – enerzijds druk op financiën, anderzijds hoge verzekeringspremies – is te voorkomen door actief en gericht te werken aan het reduceren van wegbeheerschades. Dit begint bij het inzichtelijk maken van de risico’s die leiden tot het ontstaan van wegbeheerschades. Wij geven drie aanbevelingen om grip te houden op wegbeheerschades:

1. Verhoog het risicobewustzijn in de organisatie. Kijk kritisch naar de manier waarop wegbeheer is georganiseerd. Formuleer duidelijke doelen en controleer deze in het proces van 'beheren' en 'vernieuwen'.
2. Ga van 'verzekeringsdenken' naar 'risicodenken'. Leun niet enkel op een verzekering. Stel een beleid op waarin de gemeente aangeeft welke risico’s er zijn. Bedenk wat het na te streven risiconiveau is en welke risico’s men bereid is om voor eigen rekening te nemen. Besteed vervolgens ook aandacht aan de acties om dat niveau daadwerkelijk te halen.'
3. Voeg als prestatie-indicator 'schaderegistratie' toe aan de vernieuwde Wegbeheersystematiek (WBS). Vrijwel geen enkele gemeente doet dat nog. Terwijl claims heel veel informatie geven om het wegbeheer effectief te organiseren en in te richten. Gebruik deze gegevens in combinatie met data over wegontwerpen, onderhoudsgegevens en gebruiksintensiteit. Het biedt inzicht in de mogelijkheden om het onderhoud zo uit te voeren dat er verbeteringen ontstaan in schadebeheersing.'

Voorzichtige stappen
Er zijn inmiddels gesprekken gaande met CROWKennisplatform op het gebied van infrastructuur, openbare ruimte en verkeer en vervoer: https://www.crow.nl om 'schaderegistratie' toe te voegen aan de WBS. Er is ook beweging op andere vlakken: er lopen verschillende projecten binnen gemeenten die moeten leiden tot een verbetering in het beheersen van wegbeheerschades.