Aardwarmte: dé energiebron voor glastuinbouw?



'Het verwarmen van de kassen wordt voor de tuinders substantieel goedkoper. En het mooie van de financieringsconstructie is dat de tuinders zelf niets hoeven te investeren en vanaf dag 1 van het voordeel kunnen profiteren.' Ewald Pelser, directeur van Wayland Energy, is apetrots op het aardwarmteproject dat zijn bedrijf, samen met partners AgroEnergy en BNG Bank van de grond heeft getrokken. Eind 2017 zal de eerste van de dertien tuinbouwbedrijven in Bergschenhoek en Bleiswijk hun kassen voor het overgrote deel verwarmen met aardwarmte. Binnenkort wordt gestart met de boring naar 2000 meter diepte en de aanleg van een warmtenet om de aardwarmte naar de tuinders te transporteren. Een besparing van 20.000 ton CO2-uitstoot per jaar.

65 Hectare verwarmd
In totaal gaat het om 65 hectare kassenoppervlak dat hierdoor verwarmd zal worden. De totale vraag naar warmte is groter dan wat er aan aardwarmte gewonnen kan worden. Omdat de tuinders daarom naast aardwarmte ook nog aanvullende warmte nodig hebben, is er een overeenkomst gesloten met Agro Energy, een dochteronderneming van Eneco Zakelijk. Die zorgt er straks voor dat de aardwarmte zo goed mogelijk geïntegreerd is in de totale behoefte aan energie. Dit bedrijf zal alle aardwarmte afnemen en aanbieden aan de dertien tuinbouwbedrijven via een warmteplatform.

'Elke tuinder schat dagelijks in hoeveel warmte en energie hij de volgende dag nodig heeft. Nu koopt hij gas en elektriciteit in, straks komt daar (aard)warmte bij. Via een dashboard kan hij dagelijks aangeven wat hij wil inkopen, waardoor hij steeds weer de meest interessante warmtepropositie kan krijgen. Als een tuinder onverhoopt te veel warmte heeft ingekocht kan hij dat via het warmteplatform aan een andere tuinder verkopen', zegt Pelser.

Via een dashboard kan elke tuinder dagelijks aangeven hoeveel energie hij wil inkopen

Hoeveel aardwarmte een tuinder nodig heeft om zijn kassen te verwarmen, is erg afhankelijk van de omstandigheden. De ene tuinder kan zijn kassen met een watertemperatuur van 60 graden warm krijgen, een ander heeft 70 graden nodig. De ene tuinder heeft meer piekbelasting dan de ander en moet daarvoor meer extra gas inkopen. Pelser schat in dat er van de dertien tuinders die in dit project samenwerken er eentje is die helemaal op aardwarmte zou kunnen draaien. 'Daarom is dat warmtenet via een partij die alles kan aanbieden zo handig.'
 
Goede business case
De miljoenen euro’s die in dit project geïnvesteerd worden, komen helemaal voor rekening van Wayland Energy. Door via AgroEnergy de samenwerking te zoeken met omliggende tuinders, kon dit bedrijf een goede business case maken, waar ook het glastuinbouwbedrijf Hollandplantopkweek van groenteplanten en sierteeltproducten van de Wayland groep van profiteert. Pelser: 'Wij doen alle investeringen en AgroEnergy neemt alle warmte van ons af en verkoopt dat weer aan de aangesloten tuinders. Met die investering bouwen we de geothermische installatie met toebehoren en het pomphuis en leggen we het warmtenet aan. Ook zorgen we voor afleverstations bij de tuinders.'

De SDE+-subsidie zorgt voor de aantrekkelijk prijs van aardwarmte ten opzichte van gas, waardoor afname van de aardwarmte wordt gegarandeerd

De financiering door BNG Bank heeft de vorm gekregen van een projectfinanciering op basis van non-recourse. Dat wil zeggen dat de financiering wordt verstrekt puur op het project. Het project moet alle garanties kunnen bieden, er is geen verhaalsrecht op de aandeelhouder. Essentieel voor die garantie is de SDE+-subsidie voor duurzame energieprojecten. Deze subsidie zorgt ervoor dat de prijs voor de aardwarmte aantrekkelijk blijft ten opzichte van de gasprijs, waardoor de afname van de aardwarmte gegarandeerd is. Wayland Energy zal meerdere aardwarmtebronnen op deze manier ontwikkelen.

Professionele mijnbouw
'Boren naar aardwarmte is serieuze business geworden. Je doet het er niet maar even bij', zegt Ewald Pelser. Tien jaar geleden boorde tomatenkweker Rik van den Bosch uit Bleiswijk als eerste naar aardwarmte. Dat deed hij als pionier toen in zijn eentje, zonder de regelgeving zoals dat nu aan de orde is. Nou, dat pionieren is wel voorbij. Het wordt nu behandeld als professionele mijnbouw. Je hebt onder andere een MER-aanmelding nodig (milieu-effectrapportage) en een Omgevingsvergunnning. Je valt dus ook onder de mijnbouwwet en wordt dus gecontroleerd door het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).'

Tien jaar geleden boorde tomatenkweker Rik van den Bosch uit Bleiswijk als eerste naar aardwarmte

Zo, vertelt hij, moet er voor de installatie eerst een buis met een diameter van 60 centimeter - een conductor - tot 140 meter diepte door alle zoetwaterpakketten geboord worden. Daar doorheen wordt vervolgens naar twee kilometer diepte geboord. Hierdoor wordt voorkomen dat er zout water in het zoetwater terechtkomt. Vervolgens moet de installatie getest worden. De duizenden kubieke meters (zout) testwater die daarvoor opgepompt worden, mogen niet zo maar geloosd worden, maar moeten eerst worden gezuiverd op eigen terrein.

Een vergunning om te gaan boren wordt bovendien pas verleend als je kunt garanderen dat je er dertig jaar plezier van kunt hebben. Pelser: 'We pompen water van 70 graden omhoog en pompen dat met een temperatuur van dertig graden anderhalve kilometer naast de productieput weer de bodem in. Na een jaar of dertig, veertig, zal de temperatuur van het water gaan dalen. Wat op zich geen probleem hoeft te zijn, omdat we door technologische ontwikkelingen met steeds lagere temperaturen de kassen kunnen verwarmen.'

Aardwarmte is eeuwig beschikbaar en is een duurzaam alternatief voor aardgas

Aardwarmte is eeuwig beschikbaar en is een duurzaam alternatief voor aardgas. Dat de glastuinbouwbedrijven in het Oostland en Westland gebruik kunnen maken van aardwarmte is een cadeautje van de natuur, en zeker geen vanzelfsprekendheid. De diepe ondergrond moet namelijk wel voldoen aan een aantal criteria om de winning van aardwarmte mogelijk te maken.

Dikke poreuze steenlaag
Pelser: 'Er moet onder de bedrijven een watervoerend pakket zitten op een diepte waar het water een voldoende hoge temperatuur heeft. Dat is in feite een baksteenlaag waar water in zit. Die steenlaag moet dik genoeg en voldoende poreus zijn om het nodige water te herbergen. Daarnaast moet het water met voldoende snelheid door die laag kunnen stromen, dat heet de permeabiliteit van de bodem.'

Gebruikmaken van aardwarmte is geen vanzelfsprekendheid: de diepe ondergrond moet aardwarmtewinning mogelijk te maken

Op 10 mei werd het startschot gegeven voor een ander bijzonder aardwarmteproject in het Westland: 49 (glastuinbouw)bedrijven kondigden aan in Naaldwijk een testboring te gaan doen op vier kilometer diepte, in de Triasaardlaag. Het is voor het eerst dat er in Nederland zo diep naar warmte geboord zal worden. Dit geothermieproject, Trias Westland, is een initiatief van afvalverwerker HVC, Royal Flora Hollandde bloemenveilingen Capturameen dochteronderneming van netbeheerder Juva.

Non-recourse projectfinanciering
Deelnemende bedrijven aan het project zullen in eerste instantie tien tot dertig procent van hun warmtebehoefte kunnen dekken met geothermie. De financiering van 50 miljoen euro wordt verstrekt door BNG Bank en de Rabobank, ook op basis van non-recourse projectfinanciering. De tuinbouwbedrijven zijn verenigd in een coöperatie en samen met de drie initiatiefnemers zijn zij aandeelhouder in de BV Trias Westland. Maar de coöperatie heeft geen eigen vermogen in de BV hoeven brengen.

Het idee is dat de drie initiatiefnemers uitstappen als het eigen vermogen en de leningen zijn terugbetaald en de coöperatie als enig eigenaar overblijft. Verder is voor de financiering gebruikgemaakt van de SDE+-subsidie en de RNES-garantieregeling van het Ministerie van Economische Zaken en is de doorboring naar de Triasaardlaag uitgevoerd en verzekerd met Topsector Energiesubsidie (DEI) en een GreanDeal-garantie van 3,6 miljoen euro.

Met deze boring wordt onderzocht of er genoeg warm water te winnen valt op die diepte. Marco van Soerland, directeur van Trias Westland, zegt daarover optimistisch te zijn op basis van de geologische studies die zijn verricht, maar helemaal zeker kunnen ze niet zijn. 'Er zijn daarvoor gewoon te weinig data beschikbaar. Mocht er onverhoopt geen warmte gewonnen kunnen worden, dan gaan we boren op 2,5 kilometer diepte en kan hoe dan ook een deel van de bedrijven op aardwarmte worden aangesloten. We houden hoe dan ook een exploitabel project over. Als we de Triaslaag wel kunnen gebruiken, kunnen we in een later stadium wellicht een tweede boring doen naar 2,5 kilometer, waardoor we nog meer bedrijven op aardwarmte kunnen aansluiten. Maar dat vooruitzicht maakt vooralsnog geen onderdeel uit van het plan.'

Op de hoogte blijven van de nieuwste artikelen?

Abonneer u op BNG Magazine via onderstaande knop.

Wilt u zelf een artikel aanbieden?

Stuur uw artikel naar de redactie van BNG Magazine en wij nemen vervolgens contact met u op.

BNG Bank maakt gebruik van cookies voor analyse en het goed functioneren van de website. Klik op accepteren om te sluiten. Lees de privacyverklaring en de cookieverklaring voor meer informatie.

BNG Bank gebruikt cookies voor analyse en voor het goed functioneren van de website. Ook kunnen er cookies van derde partijen worden geplaatst. Hiervoor hebben wij uw toestemming nodig.