Maatschappelijke waarde inzichtelijk

Dagelijks groeit het aantal maatschappelijke initiatieven op straat-, buurt-, wijk- en stadsniveau, waarmee burgers verantwoordelijkheid nemen voor zaken waar overheden, bedrijven en welzijnsinstellingen geen of niet langer een rol voor zichzelf zien weggelegd.

Met kleine en grote initiatieven op onder andere het gebied van groenbeheer, stadslandbouw, ouderenzorg, veiligheid, energie en schuldhulpverlening laten burgers zien hoe het anders en beter kan. 'Maar', zegt directeur Silvia de Ronde Bresser van stichting Kracht in NL, 'de enorme innovatie- en creatiekracht bij deze initiatieven wordt nog te weinig onderkend en op waarde geschat. Als je al die 'producenten van maatschappelijke waarde' bij elkaar optelt is het gewoon een topsector. Een groeiende topsector bovendien, die heel veel maatschappelijke en economische waarde creëert, maar die nog nauwelijks toegang heeft tot het bestaande economische systeem waarin het geld rolt en wordt verdeeld.'

De Ronde Bresser: 'De maatschappelijke waarde die wordt gecreëerd, pakt nu financieel gunstig uit voor partijen die niet meebetalen in plaats van voor degenen die die maatschappelijke waarde realiseren. Het economisch verdeelmodel klopt niet.' Enthousiast vertelt ze over een zorgboerderij die ze kent. 'Daar werken mensen van
's ochtends vroeg tot 's avonds laat. Als je ziet hoe happy de cliënten daar zijn... Maar de zorgboeren die hier op hoog niveau dagbesteding moeten organiseren, krijgen daar vier euro per uur voor. Dat kan natuurlijk niet. Ik denk dan: als je het groen houdt, streekproducten produceert en verkoopt, mensen met een beperking helpt, dan moet er toch ook een arrangement te verzinnen zijn om het financiële stuk op orde te krijgen.'

Disbalans
Zolang we uitgaan van het bruto binnenlands product, blijft die disbalans intact, zegt ze. 'Als je alleen het economisch aspect van wat wordt gedaan echt waardeert en je wentelt de welzijnsschade af, dan klopt het plaatje niet. En als je veel meer welzijnswaarde creëert dan dat je daarvoor in euro's wordt gewaardeerd, klopt het ook niet. We moeten toe naar een soort bruto nationaal welzijn als indicator, waarin zowel de economische, ecologische als maatschappelijke waarde in is meegenomen van activiteiten.'

'Een paar jaar geleden ging ik bij een groot uitzendbureau langs met het verhaal over de zogenaamde tegenstelling tussen vrijwilligerswerk en het werk dat door professionals wordt gedaan. Alsof vrijwilligers amateurs zijn.' Ik vertelde daar: 'Wij kunnen laten zien dat er heel veel extra waarde door die vrijwillige onbetaalde inzet wordt geleverd. Daarom zouden we eigenlijk moeten praten over een arbeidsmarkt van waarde.'

'Je zou dus niet bezig moeten zijn met mensen uit de UWV-bak aan betaald werk te helpen, maar je moet eigenlijk naar de totale pool van mensen kijken die aan de slag wil en kijken hoe je die aan betaald werk of waardecreërend werk krijgt. Voor dat waardecreërend werk zou je een ander soort vergoeding moeten verzinnen. De vrijwilligersvergoeding vind ik nu absurd laag, het is nauwelijks een incentive om te noemen. Je zou bijvoorbeeld ook kunnen zeggen dat je mensen die heel veel voor de gemeenschap doen, tegemoet komt door ze eerder aan een huis te helpen. Als je dat waardemodel goed doordenkt, dan is er nergens meer een tekort. Dan is de overvloed beter verdeeld.' Lachend: 'Toen wij hiermee in 2013 begonnen en ik met dit verhaal bij een bedrijf kwam, dan dachten ze dat ik volledig de weg kwijt was. Dat is erg aan het veranderen.'

MAEX
Om een beeld te geven van wat al die duizenden maatschappelijke initiatieven individueel en gezamenlijk aan de samenleving bijdragen en om ze makkelijker vindbaar en interessanter voor financiers en potentiële maatschappelijke partners te maken, bedacht De Ronde Bresser samen met haar collega Gerda Deekens drie jaar geleden de MAEX, de maatschappelijke beurs.

Ze haalt de website erbij. 'Kijk, hier kun je de maatschappelijke initiatieven zien. Ze maken zelf een profiel aan, waarop ze op uniforme wijze laten zien wie ze zijn, wat ze doen, in welke ontwikkelingsfase ze zitten, hoeveel mensen ze bereiken, hoeveel vrijwilligers er werken en op welke vlakken ze maatschappelijke waarde leveren, zoals sociale cohesie, zelfredzaamheid, vrijetijdsbesteding en veiligheid. Je ziet ook wat ze nodig hebben: fysieke werkplekken, geld, vrijwilligers en media-aandacht bijvoorbeeld. En ook staat erbij door welke organisaties initiatieven ze worden gesteund.'

Fondsen
In een oogopslag zie ik op de homepage dat ruim 1.200 initiatieven inmiddels een profiel hebben, dat ze samen 2,3 miljoen mensen bereiken en een kwart van hun inkomsten zelf verdienen. De individuele profielen kunnen verrijkt worden met filmpjes, een doneerbutton en met reacties van betrokkenen, zoals vrijwilligers en gebruikers. De Ronde Bresser: 'We meten niet echt de outcome, maar als er genoeg mensen zijn die reacties en waarderingen (in sterren) geven, kun je wel iets concluderen over de waardering door de doelgroep.

Het belangrijkste doel van die waardering is om partijen interessanter te maken voor fondsen, bedrijven en overheid. Naarmate initiatieven meer gebruikersreacties hebben, is er makkelijker een match met financiers te maken. Steeds meer organisaties die financieren, willen namelijk iets zien waarmee je aantoont dat jouw doelgroep er ook echt wat aan heeft. Die reacties controleren wij trouwens steekproefsgewijs om te checken of ze wel echt zijn.' 

Geefgeld
Zo'n negentig procent van de in de MAEX opgenomen initiatieven is op zoek naar geld. Het merendeel daarvan is op zoek naar geefgeld, donaties en subsidies, maar ook steeds meer naar andere financiële arrangementen, zoals de zorgboerderij bijvoorbeeld. 'Als je wilt doorontwikkelen, blijkt dat banken daar niet zo makkelijk instappen en als je initiatiefgeld vraagt bij een fonds moet je vaak nog met je project beginnen.'

'Met de MAEX zeggen wij: kijk, ze zijn bezig, kijk hoeveel waarde ze al creëren en hoeveel mensen ze bedienen. Dat vind ik dus ook heel interessant voor financiële instellingen: er is namelijk al veel geïnvesteerd door allerlei partijen, er wordt waarde gecreëerd en als er niks gedaan wordt, valt een aantal initiatieven om en is alles wat erin is gestopt weg.'

Zelf gaat Kracht in NL kleine financiële impulsen uitkeren - maximaal 2.500 euro - aan initiatieven die in de MAEX staan, waarmee ze hun organisatiekracht kunnen versterken, bijvoorbeeld door het inhuren van een financieel of organisatieadvies. De pot daarvoor wordt gevuld door partners. 'Dat is nu zoiets waar bijna geen geefgeld voor te vinden is, een gat in de markt dus.' 

Lokale MAEX
Het transparant maken van wat er aan maatschappelijke waarde in Nederland wordt gecreëerd en waar en door wie is belangrijk voor de bewustwording en om initiatieven beter vindbaar te maken, maar om deze topsector echt naar een hoger plan te brengen moeten initiatieven gaan samenwerken, aldus De Ronde Bresser. 'Om dat te stimuleren zijn we begonnen met het maken van lokale MAEX'en op maat, want samenwerking gebeurt lokaal. Inmiddels hebben Rotterdam, Den Haag en Utrecht een MAEX op maat, allemaal met hun eigen zoekfilters.

Zo wilde Utrecht dat er op buurt- en wijkniveau gezocht kan worden en Rotterdam niet. Iedereen kan het zo krijgen als hij wil. Een lokale MAEX maakt het makkelijker voor initiatieven om elkaar te vinden. Ook is het een mooi instrument voor gemeenten ter ondersteuning van hun netwerkrol, het helpt bij de koppeling van gemeente aan gemeenschap. Zo kan een gemeente in een lokale MAEX snel zien waar ze het beste op kan investeren,wie ze een zetje moeten geven en waar ze echt aan moeten trekken.'

Om initiatieven verder te helpen, organiseert Kracht in NL onder andere masterclasses, maakt ze benchmarks en stimuleert ze kennisdeling tussen maatschappelijke initiatieven. 'Wij hebben een heel goed beeld van waar al die initiatieven tegenaan lopen.' Volgende stap is de ontwikkeling van een warenweb naast een waardenweb. 'We willen heel concreet de producten en diensten van de initiatieven laten zien. Dat is, denken we, heel interessant voor bedrijven die maatschappelijk verantwoord willen inkopen.'

'Ondernemingen die bijvoorbeeld hun ramen willen laten wassen door een stichting die jongeren die uit het arbeidsproces zijn gevallen opleidt tot glazenwasser of een cateraar willen inhuren die werkt met mensen met een beperking. Aan plannen en ideeën is bij ons geen gebrek. Er is nog zoveel te doen om al die maatschappelijke initiatieven verder te helpen. Maar we zijn maar met zijn vieren. Elke week moeten we tegen onszelf zeggen alleen te doen wat we aankunnen. Het is gewoon té leuk.'