Mission impossible spelen helpt verduurzaming vooruit

Ruimteschip Aarde

Een aanstekelijk verhaal, dat is het relaas van Suze Gehem (32) over hoe zij met haar adviesbureau De Groene Grachten begon. "Als industrieel ontwerper ben ik samen met een astronaut de wereld van de bouw ingestapt", vertelt ze met een brede lach. Die astronaut was Wubbo Ockels, de eerste Nederlandse ruimtevaarder en ook de man die jong én oud met de ogen van een ruimtevaarder leerde kijken naar het kwetsbare 'ruimteschip' Aarde.

Gehem herinnert zich nog goed het sollicitatiegesprek dat Ockels in 2012 met haar voerde. "Ik was net klaar met mijn studie. Het gesprek vond plaats op een vrijdagmiddagborrel van een energiebedrijf, met op de achtergrond keiharde DJ-muziek. Echt wat voor Wubbo, lekker dwars. We hadden meteen een klik." Gehem studeerde industrieel ontwerpen aan de TU Delft en volgde daarna in Parijs een fellowship technische bedrijfskunde. Haar duurzaamheidsambities dankt ze vooral aan een onderzoeksproject in de Zuidafrikaanse townships en het kernfusie project ITER, waaraan ze vanuit Siemens meewerkte.

Kroonluchter met ledlampen

De in 2014 overleden oud-astronaut wilde met zijn De Groene Grachten-initiatief bij de viering in 2013 van '400 jaar Amsterdamse grachten' laten zien dat zelfs historische grachtenpanden te verduurzamen zijn. Onder het motto 'als het bij die eeuwenoude panden kan, dan kan het overal'. Lang hoefde Gehem zich niet te bedenken over Ockels' vraag 'doe je mee?'. De aanbieding die ze had van een aantal 'corporates' zei ze af en een dag of wat later begon ze op haar nieuwe werkplek. Onder een kroonluchter met ledlampen in het huis van Ockels aan de Keizersgracht, want een echt kantoor had de kersverse startup toen nog niet.

Mission impossible

Van 2012 tot 2014 ontwikkelde De Groene Grachten samen met ingenieursbureaus, de gemeente en nog een aantal partijen een manier voor het verduurzamen van zes grachtenpanden. Om naderhand met gebruikmaking van een online tool met ruim vijftig verduurzamingsopties de opgedane kennis toe te passen bij het vergroenen van theaters, kerken, forten, musea en woningen in heel Nederland (De Groene Menukaart).

Een opmerkelijk project was onder meer de verduurzaming van de sociëteit van de Amsterdamse studentenvereniging Lanx aan de Nieuwezijds Voorburgwal in 2016. "De eerste aardgasloze studentenvereniging van Nederland", vertelt Gehem. Met een benedenverdieping die verwarmd wordt met de restwarmte van de koeling in de bierkelder, als staaltje van vindingrijkheid van haar bureau.

"Een beetje mission impossible spelen, daar houd ik wel van", verduidelijkt ze. "Omdat het mensen aan het denken zet over wat er allemaal kan zodat zo’n lastig te verduurzamen project als het Lanx-gebouw zelfs een voorbeeldfunctie krijgt. Zo sloten we onlangs een convenant voor het verduurzamen van nog eens dertig studentenverenigingen in het hele land."

Aanhaken bij vervangmoment

Vanwege die voorbeeldfunctie vindt Gehem dat de verduurzaming van alle honderdtiendduizend monumenten en 1,5 miljoen historische woningen die Nederland telt, moet worden meegenomen bij het halen van de klimaatdoelen. In samenwerking met de monumentensector werkt De Groene Grachten hiervoor nu aan een 'routekaart verduurzaming monumenten' als input voor de Klimaattafel gebouwde omgeving.

Gehem spreekt van een "grote opgave"' en benadrukt dat plannen wel betaalbaar moeten zijn. "Het is vaak maatwerk, dus het financiële plaatje verschilt ook per project. Wat ons bij het rond krijgen van business cases helpt, is dat we met de verduurzaming van panden aanhaken bij natuurlijke vervangmomenten. Het is natuurlijk een geweldig moment om als je grootschalig gaat verbouwen, dat meteen ook duurzaam te doen." Voor die aanpak werkt haar bureau intensief samen met het Nationaal Restauratiefonds, dat met een speciale leenfaciliteit verduurzamings-maatregelen bij renovaties stimuleert.

In de kinderschoenen

Gehem stelt vast dat door de verduurzamingsdiscussie er in ‘monumentenland’ veel in beweging is: “Grote banken benaderen ons nu ook. Maar zo’n actieve samenwerking met een bank staat bij ons nog in de kinderschoenen omdat we de handen al vol hebben met wat we met het Nationaal Restauratiefonds en andere partijen doen. Die samenwerking nam het afgelopen halfjaar explosief toe. Bijna dagelijks krijgen we er projecten bij die we samen oppakken.” Een samenwerking tussen BNG Bank en De Groene Grachten is er ook nog niet. Wel wijst het bureau pandeigenaren die willen verduurzamen op het Duurzaamheidsfonds waarmee BNG Bank zakelijke duurzame projecten faciliteert.

Financieel creatief

Nieuwe financieringsmogelijkheden verwacht Gehem vooral van gebouwgebonden financiering. Om de drempel voor projecten extra te verlagen pleit ze ook voor gebiedgebonden verduurzaming, zodat in die gebieden de keuze kan worden gemaakt voor een gemeenschappelijke energiebron zoals collectieve warmte. "Bij ieder stukje verduurzaming kun je financieel creatief worden." Zelf doet De Groene Grachten dat in Amsterdam met crowdfunding voor de aanleg van groene daken en gevels in combinatie met de subsidie die de gemeente hiervoor beschikbaar stelt. En met het Rooftop Revolution-crowdsourcingplatform mikt het bureau samen met Stichting De Gezonde Stad ook op het vergoenen van daken in steden elders in het land.

Verduurzaamde welstandsnota

Belangrijk voor de slaagkans van projecten en het tempo waarmee die kunnen worden gerealiseerd, is de manier waarop gemeenten met welstand omspringen. Gehem: "Nu doet iedere gemeente dat op zijn eigen manier en zijn we per project afhankelijk van lokale monumentenzorgers voor wat wel en niet mag, wat regelmatig tot bottlenecks leidt." Om sneller te kunnen schakelen, werkt De Groene Grachten nu bij wijze van pilot – en met financiering van de VNG – met de gemeente Waterland in de Zaanstreek aan een verduurzaamde welstandsnota waarin meer ruimte is voor een creatieve aanpak. Gehem: "Er ligt nu een eerste versie en het komende halfjaar gaan we met nog zes gemeenten in die regio proberen of we het kunnen opschalen zodat allerlei overheden ermee kunnen gaan werken."

Urgentie-gevoel groeit

Gehem weet van zichzelf dat ze ongeduldig is. Voor een zaal toehoorders liet ze zich eens ontvallen dat het haar met het halen van de klimaatdoelstellingen veel te langzaam gaat. Ze vergeleek het met een trein die op een ravijn afraast. Maar omdat ze ziet dat steeds meer mensen zich bewust worden van het veranderende klimaat en daar iets tegen willen doen, blijft ze in presentaties over haar werk optimistisch. "De bewustwording is niet te vergelijken met toen we met De Groene Grachten begonnen. Naar monumenten mocht je toen alleen kijken maar aanraken ho maar. Terwijl we nu overspoeld worden met aanvragen voor vergroening. Dus het gevoel van urgentie leeft nu veel breder. Dat is ook mijn doel met De Groene Grachten: zorgen dat steeds meer mensen in beweging komen en zo veel mogelijk panden in Nederland verduurzamen."