Goede overdracht of dubbel werk?

Het is opmerkelijk dat de colleges van B&W die sinds 1 januari 2015 verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning en zorg van inwoners die dat nodig hebben, geen rapportage hebben die inzicht geeft in de stand van zaken in hun eigen gemeente. Terwijl één van de redenen voor de decentralisatie van zorgtaken is dat gemeenten en de problematiek van hun inwoners verschillend zijn en daarom beter dichtbij inwoners georganiseerd kan worden. Om gericht beleid te kunnen voeren, is juist inzicht op maat in de problematiek in de eigen gemeente nodig.

Vooruitblik op maatschappelijke opgave
Dit is de eerste keer sinds de overheveling van de taken op het sociaal domein dat er een overgang naar een nieuwe collegeperiode plaatsvindt. Overdracht van historische kennis, een stand van zaken van de huidige situatie en voldoende zicht op de maatschappelijke opgave, is cruciaal voor een nieuw college van B&W. Een vooruitblik op de maatschappelijke opgave voor de komende jaren in de context van een reflectie op en evaluatie van de afgelopen 4 jaar, is een belangrijk bezinningsmoment.

Enorme decentralisatie
In deze collegeperiode heeft één van de grootste decentralisaties plaatsgevonden van de afgelopen decennia, die van het sociaal domein. De afgelopen vier jaar hebben gemeenten alle zeilen bijgezet om inwoners en/of gezinnen die dat nodig hebben te (blijven) ondersteunen en te doen wat nodig is om mensen in staat te stellen mee te blijven doen in de samenleving.

Er is in de afgelopen jaren hard gewerkt om de ondersteuning en de zorg op maat te maken en dichterbij huis of thuis te organiseren. Zodat mensen zo lang mogelijk zelf de regie over hun leven en gezondheid kunnen houden. Er is gezocht naar manieren om meer mensen mee te laten doen in de samenleving, om beter te worden en gezond te blijven. En om zorgvragen van kinderen binnen de context van de thuissituatie van het kind te bezien en indien mogelijk op te lossen. Iedere gemeente heeft een eigen maatschappelijke opgave en tegelijkertijd is het belangrijk dat gemeenten en instellingen met elkaar samenwerken en dat oplossingen worden gevonden die een blijvend effect hebben.

Dat betekent dat er vaak domeinoverstijgend samengewerkt moet worden. En vooral dat er nagegaan moet worden waar de echte oorzaak van het probleem ligt in plaats van de symptomen van diverse betrokkenen aan te pakken. Dat vraagt een zogenaamde integrale aanpak van de gemeente:

• Hoe is dat verlopen?
• Waar loopt het goed, waar kan het beter?
• Welk inzicht bieden de besteding van beschikbare middelen, welke risico’s zijn er?

Inzicht in sociaal domein eigen gemeente
De rapportage 'een foto van het sociaal domein' wil inzicht geven in wat er in een gemeente is opgestart en dit met informatie over de specifieke opgaven en risico’s aanvullen, zodat het volgende college hier op voort kan bouwen. Vragen zoals deze worden beantwoord:

• Wat was uw uitgangssituatie?
• Wat wilde u bereiken?
• Wat heeft u bereikt en wat niet?
• En waarom zijn bepaalde doelen wel of juist niet gerealiseerd?

Met deze 'foto van het sociaal domein' in de vorm van een op maat gemaakte rapportage wordt de staat van het sociaal domein per gemeente direct inzichtelijk. Dat gebeurt door een combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek.

Door het in kaart brengen van relevante beïnvloedbare en minder beïnvloedbare risicofactoren binnen het sociaal domein specifiek op gemeentelijk niveau, krijgt een gemeente inzicht in de maatschappelijke en financiële opgave voor de komende jaren. Dit is belangrijk bij het ontwerp voor toekomstige scenario's en dus ook huidige keuzes.

Deze scenario’s kunnen het aantredende college van B&W zicht geven op de complexe omgeving van het sociaal domein. Dit schept ook meer begrip hiervoor. Zo zijn ze een ondersteuning bij het uitzetten van de koers. Huidige colleges van B&W kunnen hun werk overzichtelijk en gedegen overdragen. De inwoners die dat nodig hebben, blijven zo de ondersteuning en zorg krijgen die zij zo nodig hebben. 

Goed overdrachtsdossier
Het grote voordeel van deze aanpak: de huidige colleges van B&W maken een goed overdrachtsdossier voor het volgende college, waardoor zij goed van start gaan en kunnen gaan doorontwikkelen. Het nieuwe college van B&W kan dan op basis van feiten en omstandigheden in hun gemeente gericht beleid gaan uitstippelen.

Bijkomend voordeel is dat er tegelijkertijd een basis voor integraal beleid wordt gelegd door de betrokken wethouders (inclusief de wethouder Financiën) en verantwoordelijke ambtenaren samen een beleid, aanpak en oplossingsrichtingen te laten ontwerpen. Zo blijft niet elke wethouder met zijn ambtenaren in eigen domein denken (WMO, Jeugd of Participatie), waardoor de grote winst van de decentralisaties niet wordt gerealiseerd.

Bianca den Outer werkt als adviseur bij jb Lorenz en specialiseert zich in het scherpstellen van strategische vraagstukken van gemeenten en zorgorganisaties binnen het sociaal domein en het organiseren van complexe samenwerkingsverbanden. Daarbij hebben sturings- en bekostigingsvraagstukken haar speciale aandacht.