Inzetten op financiële koplopers

Kunnen banken en andere financiële instellingen duurzaamheidstransities versnellen? Een aantal koplopers uit de Duurzame Top 100 van Trouw geeft tips en vertelt hoe zij zelf verschil maken. Aflevering 4: Caroline van Leenders.

Caroline van Leenders is rijksambtenaar. Dat moet je wel weten, want in niets lijkt ze op het clichébeeld van een kalme overheidsdienaar. Ze trekt en duwt aan de financiële wereld: daar ligt de sleutel naar een duurzame toekomst, want daar worden geldstromen gestuurd. Niet blijven hangen in een goedwillende groene hoek, maar inzetten op de bepalende financiële besluitvormers, dat is haar mantra.
 
Vergroenen financiële sector
In de recente Trouw Top 100 sprong ze van plaats 97 naar 53. De jury citeert haar: 'Wil je verandering, dan moet je kapitaal verplaatsen'. Bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) in Utrecht, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, staat op haar visitekaartje: procesmanager Finance For One Planet. Ze heet ook 'transitiemanager vergroenen financiële sector'.

Financiële instellingen kunnen en moeten het verschil maken, aldus Caroline van Leenders. Of het nu banken, wethouders financiën of andere stakeholders zijn. 

Software over klimaatontwrichting
Bovenaan haar lijstje van urgenties staat het openbreken van de gebruikelijke tijdhorizonten. ‘Er komen meer instrumenten voor de financiële wereld om verder vooruit te kijken’ zegt ze. ‘Softwareontwikkelaars zijn volop bezig met future risk scenario’s. Daarmee kan je -net als nu veel gebeurt met demografische data- de toekomst inkijken als het gaat om klimaatontwrichting. Ook komt er een benchmark voor de financiële sector, als een vertaling van het Klimaatakkoord van Parijs. Het WRI, Word Resources Institute, en andere gerenommeerde onderzoeksinstellingen werken eraan, de resultaten worden binnen twee jaar verwacht’. 

Wij experts regelen dat wel
Van Leenders, gepromoveerd moleculair biologe, bestrijdt de mening dat duurzame data ‘soft’ zouden zijn: 'Het zijn cijfers vanuit de natuurwetten en dus spijkerhard. Juist de traditionele econometrische modellen, waar sommigen zo trots op zijn, blijken niet altijd te kloppen'.

In financiële discussies het thema duurzaamheid inbrengen stimuleert dat geldstromen meer worden gekoppeld aan de maatschappij, is haar ervaring. Het Angelsaksische ondernemingsmodel en sommige wet- en regelgeving veroorzaken dat de financiële sector te veel is losgezongen van de reële economie en de maatschappij in het algemeen. De financiële sector heeft de laatste vijftig jaar veel gedaan om onzichtbaar te zijn, is een stelling van Van Leenders. 'En daardoor is een houding ontstaan van: de financiële wereld zit ingewikkeld in elkaar en wij experts regelen dat wel voor u, burger en consument'. 

Niet transparant, dan high risk
Tweede noodzakelijke stap: grotere transparantie. 'We denken altijd dat wetten en overheidsregels transparantie moeten afdwingen. Ik zie meer in een omgekeerde beweging, die nu in opkomst is. Wie niet rapporteert en onduidelijk is over veroorzaakte CO₂-uitstoot, is high risk. Zoals Amundi, de grootste Europese vermogensbeheerder, recent stelde: als je niet transparant bent op je CO₂-uitstoot, ben je high risk en dat kost geld. Dat is het: niet-goed gedrag wordt bestraft. De laatste tijd hoor ik meer omdraaiingen, veranderingen van woordkeus. Wat betreft het klimaat hadden de gegevens eerst de lage status van non-financial information, nu wordt het pre-financial information: data die voorspellend zijn voor de toekomstkansen van een bedrijf.'
 
Wie verdient aan jou?
Aan gemeenten vraagt Caroline van Leenders steevast: ‘Wie verdient aan jou?’ In bijvoorbeeld Rotterdam en voor de aanpak van het IJsselmeer en in het Veenweidengebied rond Amsterdam en Utrecht gaan betrokkenen nu met deze vraag aan de slag. De redenering is simpel: ‘Wie verdient aan het bedrijventerrein, de haven, het landschap? Als je die partijen kent, kun je ze vragen: wilt u over een aantal jaren nog rendement behouden en nu investeren? Of trekt u de investeringen leeg? Het bijzondere is dan dat gesprekken van overheden met financiers veel minder één op één gaan plaatsvinden, maar veel meer met elkaar, in de groep. Dat geeft peer pressure en levert een dynamiek op die je anders nooit bereikt. Je leert je met wie je moet samenwerken door te kijken wie er verbonden is aan je plek’. 

Kortom: macro-gedachten terugbrengen tot een plek, want op zo’n kruispunt komen tal van stromen bijeen. ‘En de financiële mensen moeten meteen nadenken. Niet meer zoals tot nu toe bij vernieuwingsprogramma`s: eerst alleen de duurzaamheidsmensen aan tafel, dan die van economie, dan misschien van volksgezondheid en pas op het laatst schuift financiën ook eens aan. Nee, precies andersom!’
 
Kracht van mijn gebied
De derde urgentie gaat over kansen grijpen. 'Maak een doing good investeringsagenda, in plaats van te zoeken naar minder schadelijke activiteiten. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft een verhaal gemaakt over de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Deze zeventien doelen lopen parallel met het akkoord van Parijs. Pensioenfondsen flirten ermee. De lokale bestuurder kan, eventueel samen met de provinciale bestuurder, zo`n positieve investeringsagenda ontwikkelen. Met als uitgangspunt, wat is de kracht van mijn gebied? Bijvoorbeeld landbouw of detailhandel. En realiseer je dat er meer financiële instellingen zijn die zich zo willen profileren. Via de SDG’s kun je de financiers bevragen, maar dan geldt ook: je moet het in eigen huis wel op orde hebben. Als organisatie het goede voorbeeld geven'. 

 
Hypotheekbanken nog onwennig
Van Leenders noemt het voorbeeld van de gemeente Amersfoort, waar ASN Bank en een wethouder enthousiast raakten over een nieuwe aanpak op wijkniveau. ‘De stad had een wijk gevonden waar het verduurzamen in één keer een grote slag kon krijgen. Laten alle banken die hier hypotheken hebben uitstaan eens twee dagen bij elkaar gaan zitten. Samen bedenken ze een plan om met voorwaarden voor vergroening, de wijk te verbeteren. Het wordt de bewoners financieel aantrekkelijk gemaakt over te gaan op energie besparen. 'Onwennigheid bij de hypotheekbanken om samen te werken maakt dat het project nog niet is uitgevoerd. Ik vind dat niet meer van deze tijd', zegt Caroline van Leenders: 'Sharing en coöperatie moet gemeengoed zijn. De problemen zijn te groot'.