Monitoring belangrijk bij peilen prestaties in sociaal domein

De oude besturingsmodellen waarin we welzijn, zorg en sociale zaken aansturen via regels en klassieke bestekken, werken niet meer, is de mening van Ko Scheele, wethouder in Ommen. 'We moeten niet op voorhand gaan bedenken wat het moet gaan worden en welke aanspraak er is, want dat werkt niet. Wat we willen bewerkstelligen, is dat de samenleving, waar die zichzelf niet kan redden, geholpen wordt door professionals en dat dat in goed gesprek tot maatschappelijke resultaten leidt. Daarmee geef je een stuk vrijheid aan professionals, al moet dat natuurlijk wel binnen bepaalde kaders. Dan is het des te belangrijker om dat te monitoren en te onderzoeken wat uiteindelijk gepresteerd wordt.'

Nieuw Naoberschap
De gemeente Ommen maakt werk van het versterken van de samenleving op een aantal terreinen, legt Scheele uit. 'We hebben een aantal trajecten, hier bekend als Nieuw Naoberschap, waarbij we de initiatieven vanuit de samenleving versterken en stimuleren. We proberen ook de burgers te versterken in de indicatiestelling vanuit de zorg. Het gaat dan om de keukentafelgesprekken, die we thuis houden, omdat we zicht willen hebben op de situatie van de mensen zelf. Dat doen we in aanwezigheid van hun familie, hun mantelzorgers of vrijwilligers die daarvoor opgeleid zijn, de zogenaamde vrijwillige ouderenadviseurs.

Vervolgens gaat de gemeente in gesprek met de organisaties die zorg aanbieden. 'Die proberen we samen te laten werken, bijvoorbeeld in het project Vitaal Vechtdal. Met de zorgverzekeraars Zilveren Kruis Achmea en ONVZ, huisartsen en organisaties op het terrein van zorg en welzijn werken we daar ook aan preventie. Investering in preventie is noodzakelijk, want de zorgkosten in Nederland nemen nog steeds toe. Vitaal Vechtdal heeft een aantal mooie programma’s op het gebied van bewegen, stoppen met roken, alcoholpreventie en sociale programma’s, zoals tegen eenzaamheid.'

Sociaal contracteren
Onderdelen van zorg dienen te worden aanbesteed. In Ommen hebben ze ervoor gekozen om dat niet in de vorm van een klassiek bestek te doen, maar in de vorm van sociaal aanbesteden, sociaal contracteren. 'Zo gingen we allereerst met zorgorganisaties die hier actief zijn en mensen die belangstelling hadden, het gesprek aan over de lokale opgave en het geld dat ertegenover staat, met als doel om daar met elkaar uit te komen. Daarvoor waren wel een aantal rondes nodig, maar tot onze verrassing kwamen we daar ongelooflijk goed uit. Organisaties bleken, zeker omdat ze ook met elkaar in gesprek waren, bereid verder te denken dan hun eigen missie en organisatieschaal. Ze zagen ook dat, juist omdat er zware bezuinigingen aankwamen, het nodig was om dit te doen.'

Monitoring is dan een belangrijk gegeven, aldus Scheele. 'Ook bij het sociaal contracteren hebben we het model gepakt van een professional die in feite daadwerkelijk moet kunnen formuleren wat hij of zij kan bieden in samenspraak met de burger, met de inwoner. Dat moet wel binnen een bepaald kader en je moet het ook goed monitoren. Wat we nu in Ommen en ook collega’s in Harderberg aan het opzetten zijn, heet de Monitor Maatschappelijk Resultaat, waarmee we de maatschappelijke opgave en resultaten van onze inspanningen steeds meer in kaart krijgen. We hebben bij de monitor niet alleen oog voor het geld en de ontwikkeling van het geld, maar juist ook voor datgene dat wordt gepresteerd. Daar gaat het natuurlijk uiteindelijk om.

Risico's beheersen
Bij die monitoring moet volgens Scheele eerst in kaart worden gebracht welke opgave je lokaal hebt en dan pas naar welke typen prestaties geleverd moeten worden. 'Belangrijk is ook dat er een tevredenheidscoëfficient wordt ingebracht, zodat je weet hoe tevreden of ontevreden mensen zijn. Vervolgens kan je na een jaar opnieuw meten en aangeven welke ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Dat is beleidsmatig natuurlijk interessant. Want hoe je het ook wendt of keert, het maatschappelijk domein is met zijn zeer uiteenlopende en groeiende vraag toch een risico qua kostenbeheersing.'

Die risico’s ziet Scheele op meerdere vlakken. 'We moeten ervoor waken dat organisaties en inwoners niet te snel kijken naar de overheid die dingen oplost en betaalt, maar dat er ook eigen verantwoordelijkheden zijn. Het tweede risico is de zorgvraag, die in feite onbegrensd is. Ergens houdt het echter op. Samenwerken en sociaal contracteren helpt daarbij. Wat helpt is dat de burgers steeds meer zelf doen. Zo is hier vanuit Vitaal Vechtdal een zorgcoöperatie ontstaan. Die heeft nu al meer dan 10.000 leden en we hopen dat die zich gaat uitbreiden.'

Ambities
De Monitor Maatschappelijk Resultaat is nu in ontwikkeling, maar de ambitie is om hem jaarlijks te updaten, vertelt Scheele. 'Zodat je er ook beleidsmatig mee verder kan. Niet alleen als bewijs van prestaties naar de gemeenteraad toe, maar om eventueel budgetverschuivingen mogelijk te maken.'

Ommen heeft nog veel ambities op het gebied van sociaal domein, aldus Scheele. 'Er kan hier dan ook best nog het een en ander verbeterd worden. Daar willen we de samenleving echt actief bij betrekken en dat is ook het motto voor deze coalitieonderhandelingen. De bedoeling is om een 'Ommer akkoord' te maken waarbij niet alleen de politieke partijen belast zijn en worden ingeschakeld, maar ook nadrukkelijk de samenleving.'