Volhouden, niet loslaten

Kunnen banken en andere financiële instellingen duurzaamheidstransities versnellen? Een aantal koplopers uit de Duurzame Top 100 van Trouw geeft tips en vertelt hoe zij zelf verschil maken. Aflevering 5: Onno Dwars van Ballast Nedam Development.

'Gepassioneerd inwoner van de wereld', oordeelt de jury, 'die trots oog heeft voor de toekomst van zijn kinderen'. Onno Dwars verbindt persoonlijke drijfveren met zijn zakelijk leven als directeur van Ballast Nedam Development. Hij vertaalt verregaande duurzame ambities in financieel harde contracten en wordt daarvoor steeds meer geroemd.

Van 2005 tot begin 2017 werkte Onno Dwars onder meer als manager duurzaamheid bij VolkerWessels. Hij valt op door zijn aanstekelijk enthousiasme, scherpe visie en  het gegeven dat hij volhoudt tot resultaat is geboekt. In zijn eerste maanden bij Ballast Nedam in 2017 zette hij al een duurzaamheidsvisie op poten en initieerde hij twee nieuwe duurzame woonconcepten.
 
Meer dan energie
Dwars stelt duurzaamheid als randvoorwaarde. Alleen duurzame ambities? Te mager, zo vindt hij. 'Radicaal verduurzamen is de enige aanpak waarmee sectoren kunnen bijdragen aan een betere wereld. Dat geldt zowel voor de vastgoedsector als voor de banken en andere financiële instellingen. Daarbij gaat het om veel meer dan alleen energie besparen.'

Duizenden woningen
Onlangs kwam hij in het nieuws door de mededeling dat Ballast Nedam voortaan alleen woningen ontwikkelt zonder aardgasaansluiting. Het bedrijf heeft tientallen projecten lopen, met duizenden woningen. Alle plannen worden aangepast, ook projecten die al ver in de ontwerpfase zitten. Dwars: 'De andere grote ontwikkelaars waar wij mee samenwerken, hebben inmiddels ons voorbeeld gevolgd.' Hij vertelt het alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. 

Geen keuze bieden
'Banken en andere financiers spelen een grote rol in de keten van de duurzaamheidstransitie. Zij zouden veel meer en helderder besluiten moeten nemen, zoals wij doen. Klanten geen keuze bieden, maar zeggen: al onze projecten zijn energieneutraal. Punt uit', aldus Dwars in zijn kantoor in Nieuwegein. Hij legt uit hoe een dergelijke opstelling werkt in de praktijk: 'Een aantal projectvoorstellen hebben wij onderzocht bij potentiële klanten: jullie kunnen kiezen uit gasaansluitingen of niet. Hierbij koos 70 procent voor gasloos. Wanneer je klanten geen keuze geeft, kiest 100 procent voor bouwen zonder gasaansluiting.

Met dit voorbeeld uit zijn eigen wereld wil Onno Dwars banken inspireren om met elkaar regels te stellen, zodat de transitie versnelt. Voldoende rust in een organisatie ontstaat wanneer doel en koers duidelijk zijn, met stippen aan de horizon. Dwars: 'Laat banken en andere grote financiële instellingen een routemap tekenen naar een energieneutraal 2050. Vervolgens daarover beslissen, helder communiceren en hun financieringsapparaten daarop stapsgewijs inrichten.

Automatisch duurzaam
Nu nog wordt duurzaam werken teveel gezien als een huzarenstukje dat applaus oplevert. Daar wil Dwars van af. Duurzaam moet normaal zijn. Om dat te bereiken is samenspel nodig van marktpartijen en overheden. Met een belangrijke regierol voor banken die overheden en maatschappelijke organisaties financieren. Hypotheek-verstrekkers kunnen simpelweg energielabel A bij hun klanten verplicht stellen.
Dwars: 'Financiers van projecten stellen eisen. Overheden maken het gemakkelijk dat je als individu duurzaam kunt investeren. Nu is het nog zo dat energieneutraal wonen in de bestaande bouw heel veel werk vereist met een enorme berg bureaucratie. Het is puzzelen en zoeken naar vergunningen, subsidie, hulp en technisch advies. Het moet precies andersom. Duurzaam handelen gebeurt dan automatisch.

'Ik heb avondsessies meegemaakt met interessante marktpartijen en overheden. Stel als overheid regels om de duurzaamheidstransitie te versnellen, was de algemene conclusie vaak. Maar overheden zeggen: wij veranderen zo langzaam. Jullie als marktpartijen weten wat werkt en wat niet, begin alstublieft! Dat doen we. Wij nemen het voortouw. Wij kunnen het als Ballast Nedam, financieel gedreven. Dus anderen kunnen het ook. Marktpartijen staan er klaar voor, is al een tijd mijn overtuiging. Zij pakken ook aan. Nu is duidelijk de invloedrijke overheid aan zet.' 

Vijf tot tien jaar langer leven
Dwars heeft argumenten te over om de vastgoed- en de financiële wereld in beweging te krijgen: 'Waar wij nu staan? De sector klooit maar wat aan, dat kan veel beter. De vastgoedsector moet zich ten doel stellen dat de eindgebruiker gemiddeld vijf tot tien jaar langer leeft. Dat kan. De maatschappij heeft het eerder gedaan met de uitrol van het rioleringsstelsel in de 19e en 20e eeuw.'
 
Grotere markt dan gedacht
'Waarom moeten wij wachten tot iemand vraagt om een duurzame oplossing? Daarmee beperkt de bouw- en vastgoedsector zichzelf.' Dwars ontwikkelde voor zijn vorige werkgever VolkerWessels het concept ZuiverWonen: een rietgedekte, vrijstaande villa die meer energie opwekt dan verbruikt. 'Iedereen betwijfelde of er vraag naar zou zijn, maar de markt bleek vele malen groter dan ik had vermoed. Wij doen tegenwoordig bij Ballast Nedam geen pilots meer. Elke verbetering die wij kunnen aanbrengen, voeren we standaard door in al onze projecten. Zoals ons voorbeeld, alle projecten gasloos.'

Onno Dwars kijkt verder dan de productie van Ballast Nedam; het gaat hem om de totale gebouwde omgeving. Die voldoet volgens hem niet aan de eisen die we tegenwoordig en in de toekomst stellen. 'We hebben welvaart gecreëerd en nu is het tijd om welzijn te creëren. De transitie vraagt om een integrale benadering en dat maakt opgaven complexer. Een aanpak die ook nodig is om de verdichtingsopgave te realiseren. In het bestaande systeem lopen we vast.' Wethouders moeten veel vaker over duurzaamheid rond de tafel met hun directeuren grondbedrijf en de gebiedsontwikkelaars. 

Ruimte voor leven en lopen
Een kwalitatief goede inrichting van openbare ruimte is nu nog regelmatig een sluitpost in de investeringen. 'Onterecht', zegt Dwars. 'Wij hebben bij elkaar genoeg geld in Nederland. Het is een kwestie van anders, integraal, kijken. Breng alle geldstromen in wijken in kaart, inclusief grootschalig onderhoud, en laat de potjes met elkaar communiceren. Ga naar een hoger niveau en vind opnieuw uit hoe wijken eruit moeten zien. Daarbij moet het maken van leefruimte uitgangspunt zijn. Overal lekker kunnen lopen bijvoorbeeld. Goede sociale en gezonde buurten zorgen uiteindelijk voor besparing op grote uitgavenposten als politie en zorg.

Overbodige parkeergarages
Dwars is er ook van overtuigd dat de vastgoedsector in staat is nieuwe vormen van mobiliteit te ontwikkelen voor zijn eindgebruikers. 'Als je niet langer in de toekomst van de auto gelooft, waarom zou je dan nog parkeergarages bouwen?' Nieuwe technologie is pas bedreigend als je als sector het stuur los laat, vindt hij. 'Vastgoed kan zoveel meer waarde bieden. Alleen, die moeten wij wel willen ontdekken.'

Artist's impression van de Coendersbuurt, project Floris, Delft (AI: Ballast nedam)

Artist's impression van de Coendersbuurt, project guldenwater, Delft (AI: Ballast nedam)

Foto's: Marieke Viergever