Groenoord

Groenoord aardgasvrij: een deal voor álle bewoners

De wijk Groenoord in Schiedam is hard op weg om aardgasvrij te worden. Cruciaal element daarbij is een warmtenet. Door een goed uitgedachte financiële constructie is een woonlastenneutrale overstap voor vrijwel alle woningen mogelijk. De partijen kwamen er gezamenlijk uit via co-creatie in een virtuele zandbak.

Gemeente Schiedam, woningcorporatie Woonplus en energiebedrijf Eneco hebben de afgelopen drie jaar intensief samengewerkt aan de wijkaanpak Nieuwe Energie voor Groenoord. Uit het onderzoek naar mogelijkheden voor een aardgasvrije wijk kwam al snel naar voren dat een warmtenet het meest kansrijk is. Langs de wijk loopt namelijk de Leiding over Noord, een warmtetransportnet van Rozenburg naar Rotterdam. Groenoord heeft veel naoorlogse, gestapelde bouw met een collectief warmtesysteem. Deze blokverwarming is relatief makkelijk op een warmtenet aan te sluiten.

Wijk Groenoord in Schiedam 

Wijknetwerk

Toch is het geen kwestie van ‘even een aftakking maken’. Eneco moet voor wijknetwerk Groenoord een warmteoverdrachtstation bouwen: een installatie zo groot als een sporthal die zorgt dat de warmte op druk en op temperatuur blijft. Grote gebouwen krijgen eigen onderstations en in de rest van de wijk komen afleverstations per buurt. Tegelijkertijd moeten eigenaren van woningen en andere gebouwen installaties aanpassen zodat ze zijn voorbereid op de aansluiting op het warmtenet. En liefst het pand ook nog flink isoleren.

Isolatie

Eline Busser, ontwikkelingsmanager bij Woonplus, legt uit wat deze warmtetransitie bijvoorbeeld betekent voor de woningen van Woonplus, met name galerijflats uit de jaren zestig: “De huidige verwarming gebruikt warmwater van 90 graden en het warmtenet levert een middentemperatuur van 70 graden. Om een woning dan toch comfortabel te krijgen, is betere isolatie noodzakelijk. Soms moet je grotere radiatoren plaatsen. Daarnaast is een overstap naar elektrisch koken nodig om de wijk helemaal gasvrij te maken. Voor duurzame opwek van die elektriciteit kun je bijvoorbeeld zonnepanelen plaatsen.”

Duurzaam

Voordat de keuze viel voor een warmtenet zijn alternatieven onderzocht voor Groenoord. Maar een oplossing met warmtepompen is bijvoorbeeld al ruim vier keer zo duur. Op dit moment draait het warmtenet vooral op een afval- en energiecentrale in Rozenburg plus restwarmte van chemische industrie in het havengebied. “Gebruik van restwarmte is een van de duurzaamste oplossingen die je kunt hebben”, zegt Busser. Het is er gewoon en als je die restwarmte niet gebruikt, pompen we het in zee. Als de infrastructuur er eenmaal ligt, kan het warmtenet in de toekomst ook met andere energiebronnen worden gevoed.”

Gebruik van restwarmte is een van de duurzaamste oplossingen die je kunt hebben. Het is er gewoon

Aantrekkelijk aanbod

Na een uitvraag van gemeente en woningcorporatie deed Eneco een non-binding offer. Dat was de aftrap voor een co-creatie-traject dat eind 2020 tot definitieve afspraken heeft geleid. In totaal gaat het om een investering van circa 120 miljoen euro. Busser vertelt hoe ze gezamenlijk tot een haalbare businesscase zijn gekomen. “Als corporatie spelen we daarbij een grote rol, want 60 procent van de woningen in Groenoord is van Woonplus. Dat is massa, maar je hebt daarmee nog geen goede casus. We wilden een goede deal maken voor álle bewoners. Want een warmtenet leg je niet aan voor een deel van de wijk.”

Zandbak

Succesvolle co-creatie vraagt om bevlogen mensen, maar ook veel geduld, vertrouwen en transparantie. Er is gezocht naar de goedkoopste oplossingen voor aanleg van het systeem en er is een manier gevonden voor beperking en spreiding van risico’s. Hiervoor gebruikten de Groenoord-partijen een zandbak-model: een metafoor voor de ‘dealspace’ die ontstaat als alle partijen duidelijk hun vertrekpunten formuleren. De ruimte in de virtuele zandbak wordt bepaald door voorwaarden van gemeente, corporatie en energiebedrijf, maar ook namens particulieren in Groenoord. 

Dat particulieren meedoen is een belangrijke succesfactor voor het wijkwarmtenet. Alleen als zij meedoen kan de hele wijk aardgasvrij worden. Zij kunnen niet worden gedwongen om mee te doen, maar wel met een aantrekkelijk aanbod worden verleid. De gemaakte afspraken met Eneco gelden daarom voor álle adressen in de wijk, en niet alleen voor de corporatiecomplexen. Busser: “Met gezamenlijk zoeken naar een balans heb je de meeste kans van slagen.”

Dealspace overzicht

Alles grijpt in elkaar

Uiteindelijk kan 94% van de woningen in Groenoord woonlastenneutraal van het aardgas af en wordt een CO2-reductie van 50 procent bereikt. “Alles grijpt in elkaar”, zegt Busser. 

Via een aanbesteding is een goed aanbod geregeld voor het aanpassen van de installaties, zowel voor de corporatiewoningen als de particulieren. WoonPlus betaalt vooraf de aansluitvergoedingen voor de eigen huurwoningen en voor particulieren in een gemengde VvE. De gemeente doet datzelfde voor het eigen bezit (scholen en andere openbare gebouwen) en voor de overige particuliere eigenaren. Dat beperkt een deel van het risico van Eneco en daardoor daalt de vergoeding per aansluit van 5000 naar 2000 euro. Het risico voor warmtelevering blijft wel bij Eneco.

Bovendien besteden corporatie en gemeente de binnengehaalde subsidies aan het gehele project: het gaat in een gezamenlijk mandje. WoonPlus kreeg voor bijvoorbeeld subsidie van de provincie en uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

Gunstig lenen

De gemeente Schiedam heeft een revolverend fonds ingesteld waarbij particulieren een gunstige lening kunnen afsluiten voor aanpassingen in hun woning. De gemeente leent hiervoor een bedrag van 23 miljoen euro van BNG Bank. Accountmanager Lonneke de Waal: “Wij willen een natuurlijke partner zijn voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Daarom dragen we als partner van de gemeente bij aan deze belangrijke voorziening om te komen tot een aardgasvrije wijk.”

Wijk Groenoord, Schiedam

Aan het werk

Nu het besluit voor Nieuwe Energie voor Groenoord is genomen, is het tijd voor de volgende stap. Er lopen twee treintjes door de wijk. Eneco start met voorbereidende werkzaamheden om in 2024 de eerste woningen te kunnen aansluiten. Tien jaar later kan dan de hele wijk aardgasvrij zijn. WoonPlus begint dit jaar al met woningverbeteringen zodat bewoners direct al profiteren van het comfort door betere isolatie. 

Naast de voordelen voor warmtetransitie verwachten de Groenoord-partners ook sociaal-maatschappelijke verbeteringen voor de kwetsbare wijk. “Het zou mooi zijn als we hiermee ook andere problemen in Groenoord kunnen aanpakken”, besluit Busser. “De leefbaarheid staat onder druk en er is veel werkloosheid. Daarom werken we bijvoorbeeld samen met bedrijven die leer- en werkplekken realiseren. Zo hebben de investeringen de warmtetransitie op termijn nog veel meer impact voor mensen uit Groenoord.”

Green Deal Aardgasvrije wijken
Nieuwe Energie voor Groenoord is de eerste stap van Nieuwe Energie voor Schiedam.
Gemeente Schiedam, provincie Zuid-Holland, woningcorporatie Woonplus Schiedam, energiebedrijf Eneco en netbeheerder Stedin sloten begin 2017 de Green Deal Aardgasvrije wijken. Daarin spraken ze af te onderzoeken hoe Groenoord in 2030 aardgasvrij kan zijn. Uitgangspunt is realisatie tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten en een flinke beperking van CO2-uitstoot.

Foto's: Jan van der Ploeg

Op de hoogte blijven van de nieuwste artikelen?

Abonneer u op BNG Magazine via onderstaande knop.

Wilt u zelf een artikel aanbieden?

Stuur uw artikel naar de redactie van BNG Magazine en wij nemen vervolgens contact met u op.

BNG Bank maakt gebruik van cookies voor analyse en het goed functioneren van de website. Klik op accepteren om te sluiten. Lees de privacyverklaring en de cookieverklaring voor meer informatie.

BNG Bank gebruikt cookies voor analyse en voor het goed functioneren van de website. Ook kunnen er cookies van derde partijen worden geplaatst. Hiervoor hebben wij uw toestemming nodig.