Guy Verhofstadt: 'Europa blijft achter in mondiale innovatierace'

Trendwatcher Adjiedj Bakas verrichtte de aftrap met een presentatie waarin hij met name inging op de technologische ontwikkelingen. Hij ziet twee belangrijke trends. De eerste is die van de zich voortdurend transformerende samenleving. ‘Mensen zijn bang dat robotisering banen kost, maar ze vergeten dat de robotisering al tweehonderd jaar oud is. Begin 1800 waren er al demonstraties tegen weefmachines, die banen zouden kosten. Het gevolg was echter dat mensen meer vrije tijd kregen. In 1850 werkten mensen gemiddeld zeventig uur per week. Nu is dat de helft.’ Een voordeel van de kortere werkweek is de extra werkgelegenheid die is gecreëerd in de leisure-industrie, constateert Bakas. ‘Ik voorzie dat we voor veel mensen toegaan naar een driedaagse werkweek. En dat is nodig ook, want door de terugtrekkende overheid moeten mensen meer tijd besteden aan mantelzorg en aan overheidstaken die niet meer worden vervuld.’

Windmolens op de schroothoop
Bakas ziet onder meer in de zorgsector belangrijke voordelen van automatisering. ‘Een computer verrichtte in zeventien seconden een analyse van een ziektegeval op basis van duizenden boeken en miljoenen andere data. Het bleek te gaan om een zeldzame genetische afwijking waar veel ervaren specialisten nog nooit van gehoord hadden! Alleen dankzij de computer kwam dit aan het licht.’

Veranderingen staan ook op stapel in de energiesector. ‘Binnenkort kunnen we energie halen uit kernafval. Ook zullen centrales binnenkort draaien op thorium, een groene vervanger van uranium. Windmolens kunnen op de schroothoop’, aldus Bakas.

Verzwitserlandisering
De tweede trend die Bakas ziet is fast capitalism. De wereld gaat sneller, maar we zien bij de beter gesitueerden een tegenreactie ontstaan. Mensen willen onthaasten en stellen prijs op meer menselijk contact. ‘Ik noem dat de verzwitserlandisering van de wereld, oftewel slowbalisering’, zegt Bakas. Onder invloed van vergrijzing en vermogensoverschotten wordt ook Nederland een renteniersnatie. ‘Er zullen woongroepen ontstaan van oudere mensen die zélf het heft in handen nemen.’ Zijn allesoverkoepelende conclusie: shift happens!

Kredietcrisis nog niet voorbij
Guy Verhofstadt, fractieleider van de Europese liberalen en voormalig premier van België, gaf zijn visie op de politieke situatie in Europa. ‘Ik kom hier om te praten over mijn grootste frustraties: De manier waarop de EU de bankencrisis heeft aangepakt, of beter gezegd: niét heeft aangepakt’, aldus Verhofstadt. ‘Is de kredietcrisis achter de rug? Dat is schijn! De paniek is voorbij, daarmee is alles gezegd.’ Verhofstadt wijst op het feit dat in de VS vele banken failliet zijn gegaan en anderen miljarden aan kapitaal hebben opgehaald. In Japan is dertien jaar lang juist niets gebeurd. ‘Wil Europa ook deze weg bewandelen?’, vraagt hij retorisch.

Verhofstadt richt zijn kritiek onder meer op de Europese stresstesten bij banken. ‘Een maand nadat de nationale toezichthouder op basis van hun eerste stresstest concludeerde dat er niets aan de hand was, ging de Anglo Irish Bank failliet. Het verweer van de Ierse toezichthouder luidde toen: “Dit is de derde bank van Ierland, en we hebben alleen de twee grootste banken getest”.’ Ook de tweede ronde van stresstesten, georganiseerd door de European Banking Authority, en de dit jaar door de Europese Centrale Bank georganiseerde stresstest zijn volgens Verhofstadt onvoldoende. ‘De ECB concludeerde dat er slechts enkele tientallen miljarden euro’s tekort is aan kapitaal, maar een studie van de New York University wijst op een tekort van honderden miljarden euro’s!’

Nationale schotten probleem in Europa
Verhofstadt is ook bezorgd over het Europees Resolutiefonds, een fonds dat moet worden gevuld door de banken zélf en dat moet zorgen dat in de toekomst de belastingbetaler niet opnieuw opdraait voor een eventuele bankencrisis. ‘In 2008 werd besloten tot dit fonds, maar de uitvoering is nog steeds niet afgerond. Er zitten bovendien veel grote weeffouten in dit fonds. Zo zijn er nationale tussenschotten geplaatst, doordat toezichthouders en overheden betrokken willen worden bij het redden van ‘hun’ bank. En overigens is de omvang van het fonds zo beperkt dat er net aan één middelgrote Europese bank mee kan worden geholpen.’

Het grote probleem in Europa is dat er nog steeds muren staan tussen nationale kapitaalmarkten, concludeert Verhofstadt. ‘Wie een huis in België heeft, kan dat niet als onderpand gebruiken voor het aantrekken van een krediet in Italië.’ Helaas hebben innovatieve digitale bedrijven last van heftzelfde probleem. ‘Wie in Europa een product op telecomgebied ontwikkelt, heeft 28 vergunningen nodig, en moet regelingen treffen met zeker honderd providers. In de VS volstaat één vergunning en een overeenkomst met drie providers.’

Europa loopt achter in innovatierace
Om zijn argument kracht bij te zetten, sluit Verhofstadt af met een wereldkaart, met daarop de top-10 van software- en hardwarebedrijven waaronder Google, Apple en Samsung. ‘Zoals u ziet is het in Europa akelig leeg. Er is op dit moment een wereldwijde innovatierace aan de gang, en Europa staat buiten spel. Alleen als in Europa behalve een economische unie ook een politieke en fiscale unie tot stand komt, kunnen we de concurrentie aan. Zolang elke lidstaat apart blijft opereren, raken we niet uit de crisis.’ Met deze conclusie geeft de voorzitter van de Europese liberalen de aanwezigen ruimschoots stof tot nadenken.

Centrale banken blijven bepalend
Ronald Balk van BNG Vermogensbeheer richtte zijn blik op 2015 met een economische bril. Hij gaf een kijkje in de keuken van BNG Vermogensbeheer en vertelde het publiek hoe het kan omgaan met de situatie van lage inflatie of zelfs deflatie in Europa. Volgens Balk is er op dit moment sprake van een herstelfase, met een nog dalende rente en stijgende aandelenkoersen. ‘De VS is overigens verder in de cyclus dan Europa. Terwijl Europa nog worstelt met recessie en deflatie, is er in de VS al sprake van herstel en is er dus geen angst voor deflatie. Anders dan in Europa zal in de VS de rente daardoor onvermijdelijk omhoog moeten, om inflatie te beteugelen. Dit betekent dat Europese lange obligaties vooralsnog kunnen worden vastgehouden, terwijl in de VS de looptijd beter kan worden verkort om het effect van dalende obligatiekoersen te beperken.’

Er kan nog worden ingezet op aandelen, stelde Balk. Maar vanwege de angst voor deflatie hoeft er nog geen afscheid te worden genomen van obligaties. Wellicht contra-intuïtief, maar inflation linked bonds zijn goedkoop en vormen een interessante beleggingscategorie. Het kan een goed rendement opleveren in het geval dat de economische groei aantrekt en de inflatie weer gaat stijgen. ‘Eén ding is zeker: zowel in de VS als in Europa worden centrale banken in 2015 weer zeer bepalend’, zo besluit de portefeuillebeheerder van BNG Vermogensbeheer.