Samenwerken voor houdbare financiën

De bijeenkomst van de 50.000+-gemeenten op Nyenrode Business Universiteit in Breukelen was een thuiswedstrijd voor wethouder financiën Piet Ploeg. Hij ging in op de fusie van Breukelen, Loenen en Maarssen tot de gemeente Stichtse Vecht. De gemeenten hadden zeven maanden de tijd om deze klus te klaren. In die korte tijd is een organisatie neergezet waarbij aandacht is voor alle partners, groot en klein. Het hoofdstuk samenwerking is overigens nog niet ten einde; Stichtse Vecht blijft samenwerking zoeken, onder meer met de gemeenten Weesp en Wijdemeren en met de Utrechtse regio.

 

Alphen aan den Rijn staat aan de vooravond van een herindeling met Boskoop en Rijnwoude. Daar ontstaat een 100.000+ gemeente met een begroting van 340 miljoen euro. Jaap Perfors, hoofd financiën en kwartiermaker ging in op de benodigde professionalisering van de treasury-functie. Jaap Schaveling, hoogleraar bij Nyenrode, gaf een wetenschappelijke visie op het begrip samenwerken. Zijn tips: Bepaal de urgentie van zaken en verzamel ten minste vier gelijkgestemden om je heen als je zaken wilt veranderen. In deelsessies werd vervolgens gesproken over schatkistbeleggen, de mogelijkheden en onmogelijkheden voor gemeenten bij staatssteun en over de houdbaarheid van gemeentefinanciën.

Tijdens de 20.000- en 20.000+-bijeenkomsten in Madurodam lichtte VNG- medewerker Gijs Oskam toe welke zeven factoren de komende jaren de hoogte van het gemeentebudget bepalen.
• Het accres tussen opeenvolgende jaren schommelt.
• Het accres schommelt binnen een jaar.
• De ontwikkeling van de uitkeringsbasis schommelt.
• De lonen en prijzen variëren link.
• Kortingen aan de ‘achterdeur’ blijven plaatsvinden.
• De herijking van de Algemene Uitkering zal herverdeeleffecten teweegbrengen.
• De decentralisaties (jeugdzorg, Wmo en participatiebudget) brengen risico’s met zich mee.

Per saldo moeten de meeste gemeenten onder invloed van deze factoren hun taken uitvoeren met minder middelen. Oskams tips om dit op te lossen: bekijk de zeven genoemde onderwerpen in samenhang. Probeer tegenvallers op de ene post te compenseren met meevallers. Bouw flexibiliteit in je begroting, zeker op het gebied van de drie grote decentralisaties.

Houdbaarheidstest gemeentefinanciën
Om de gemeentefinanciën houdbaar te houden, heeft de VNG een houdbaarheidstest ontwikkeld. VNG-econoom Jan van der Lei lichtte het model toe tijdens de bijeenkomsten voor de kleine en middelgrote gemeenten. Zoals bekend is er een macronorm vastgesteld voor het totale EMU-tekort van de gezamenlijke gemeenten. Anders dan in andere Europese landen hebben gemeenten hier geen absoluut schuldplafond omdat ze werken met het kosten-batenstelsel. Sowieso is het sturen op schulden erg moeilijk en niet altijd relevant, licht Van der Lei toe aan de hand van de schuldpositie van Nederlandse gemeenten in de afgelopen honderd jaar. ‘De absolute schuld is in die honderd jaar gestegen van 188 miljoen euro naar 45 miljard euro. Onder invloed van onder meer inflatie en een groeiende bevolking is de schuld als percentage van de gemeentelijke inkomsten in de afgelopen honderd jaar gedaald!’

 

De beheersing van gemeentelijke schuld staat hoog op de agenda. Met de houdbaarheidstest, beschikbaar op de VNGwebsite, kan een gemeente voorspellen hoe haar schuld zich zal ontwikkelingen in het slechtweerscenario dat zich lijkt te ontwikkelen (minder inkomsten, hogere uitgaven, hogere rente). De test kent twee ‘speelknoppen’ voor treasurers. Met de ene knop wordt uitge- rekend hoeveel extra de gemeente kan uitgegeven als het slechtweerscenario zich niet voordoet. De andere knop helpt gemeenten om uit te rekenen hoeveel extra moet worden omgebogen om een toekomstige schuldexplosie te beheersen.

In Madurodam praatten treasurers Twan Cremers van de gemeente Beek en Fleur Elderhorst van BNG Advies de aanwezigen bij over de recente accentverschuivingen bij de gemeentelijke treasury. Nadat Cremers de praktijk bij Beek had beschreven, wees Elderhorst de aanwezigen op drie belangrijke ontwikkelingen op treasurygebied. De eerste is de toenemende organisatiebrede focus op kasstromen, in aanvulling op het stelsel van baten en lasten. ‘Je moet als treasurer tegenwoordig meer naar buiten gericht zijn, en meer gericht op verbinden en samenwerken. Op die manier kan je bijvoorbeeld binnen je organisatie medeverantwoordelijkheid voor het kasstroomdenken bewerkstelligen’, aldus Elderhorst. Een tweede belangrijke ontwikkeling is de toenemende aandacht voor risico’s en risicobeheersing. De risicoperceptie is bij veel gemeenten verbeterd. Een voorbeeld hiervan is dat steeds meer gemeenten de jaarrekeningen van hun deelnemingen kritischer bekijken, waar dat voorheen nog wel eens werd nagelaten. Een derde trend is die van verantwoording aan de gemeenteraad, zodat de raad een integrale afweging kan maken. Steeds meer gemeenten maken bijvoorbeeld een André Kuipers en Barbara Baarsma bij BNG Vermogensbeheer BNG Vermogensbeheer organiseerde op 20 november het seminar Visie op 2014. In het Geldmuseum in Utrecht (dat voor het publiek helaas gesloten is) luisterden 120 genodigden geboeid naar de opinie van Barbara Baarsma, kroonlid van de SER, over de ontwikkelingen in Nederland en naar de visie over de rente en de ontwikkelingen binnen de Europese Unie van Ronald Balk, portefeuillebeheerder bij BNG Vermogensbeheer (zie de presentatie op www.bngvermogensbeheer.nl). De bijeenkomst werd afgesloten door André Kuipers, onze nationale astronaut, die aan de hand van schitterende beelden vertelde over zijn ruimtereis. Na afloop kregen alle deelnemers – treasurers van gemeentes, provincies, zorg- en onderwijsinstellingen, woningcorporaties, netwerkbedrijven en goede doelen – een door André persoonlijk gesigneerd exemplaar van zijn boek Droomvlucht. liquiditeitsprognose en, belangrijker nog, gebruiken deze ook, zo bleek bij rondvraag onder de aanwezigen.

​	​
​Sjaak Bral onnavolgbaar met de flipover	​100.000+ treasurers in discussie met BNG-experts over de rente visie

 

De sessies in Madurodam werden ‘knallend’ afgesloten met een zeer humoristisch betoog van de Haagse cabaratier Sjaak Bral over samenwerken. ‘Dit betekent dat je het werk door een ander laat doen, waardoor de burger niet krijgt wat hij ervan verwacht’, was een van zijn vele one-liners die tot lachsalvo’s leidden.

100.000+ treasury bijeenkomst
Op de laatste vrijdag van november kwamen de treasurers van de 100.000+ gemeenten traditiegetrouw bijeen bij BNG Bank. De opkomst was, net als in voorgaande jaren, bijzonder hoog. Hieruit blijkt een grote betrokkenheid van de deelnemers, zowel onderling als met BNG Bank.

Het inhoudelijke programma bood een mix aan informatie met voldoende ruimte voor gedachtewisseling. Europa Decentraal, het kenniscentrum voor Europees recht en beleid voor overheidsorganisaties, verzorgde een presentatie over staatssteun. BNG Bank verzorgde vervolgens een presentatie over de actualiteiten van de corporatiesector en de veranderende relatie tussen corporaties en gemeenten. Vervolgens konden de deelnemers in drie rondes aanschuiven bij een zevental thematafels. Naast de eerder genoemde thema’s waren er tafels voor de nieuwe website van BNG Bank, SEPA, schatkistbeleggen, grondexploitatie en de rentevisie.