Meer groei

De ontevredenheid onder de bevolking neemt toe en daarmee ook de aanhang van protestpartijen. Deze partijen zetten zich af tegen het bezuinigingsbeleid en de gevestigde bestuurselite. Als zo’n partij in de regering zou komen, zal die regering de Europese afspraken ter discussie kunnen stellen en zo een crisis in de eurozone veroorzaken.

Een bijkomend probleem is dat dergelijke partijen doorgaans weinig bestuurservaring hebben. Gebrek aan inzicht en realiteitszin kunnen de problemen nog verergeren, zo tonen de ontwikkelingen in Griekenland aan. Tegen deze achtergrond kan de vraag worden gesteld of beleidsmakers meer zouden moeten doen om de economische groei te stimuleren.

Het was precies deze vraag die centraal stond op een bijeenkomst van het Sustainable Finance Lab, een groep prominente economen, over de toekomst van euro. Het antwoord hangt af van de manier waarop je tegen de economische crisis aankijkt. Is deze het gevolg van een tekortschietende vraag of van structurele factoren? Naar mijn mening speelt in belangrijke mate het laatste.

De financiële crisis heeft in veel westerse landen geleid tot een balance sheet recession. Huishoudens en bedrijven zijn door de crisis genoodzaakt hun schulden terug te brengen en dat drukt de bestedingen. Private partijen die nog wel willen lenen, komen veel moeilijker aan leningen, omdat de banken als gevolg van nieuwe strengere regelgeving terughoudend zijn met het verstrekken van daarvan. Als private partijen minder besteden, moeten overheden meer uitgeven om de conjunctuur te ondersteunen. Dit is in de eurozone de afgelopen jaren inderdaad gebeurd, althans voor zover dat mogelijk was. Juist met het oog op het economisch herstel is besloten dat de meeste landen hun tekort voorlopig niet verder behoeven terug te brengen.

Ervaringen in het verleden leren ons dat een land na een financiële crisis een aantal jaren met lage groei tegemoet gaat. Het kost nu eenmaal tijd om de schulden terug te brengen en buffers van de banken te verhogen. Daar komt bij dat juist in de afgelopen jaren de vergrijzing in de westerse landen toeslaat. De beroepsbevolking groeit in veel landen nauwelijks meer, wat de economische groei afremt. Alleen structurele hervormingen op het terrein van de arbeidsmarkt kunnen hierin verandering brengen. Politici schrikken terug voor hervormingen, omdat deze weinig populair zijn bij het electoraat.

Dit neemt niet weg dat sommige landen hebben aangetoond dat hervormingen de economie vooruit kunnen helpen. Volgens Pim van Ballekom, vice-president van de Europese Investeringsbank (EIB), blijft het van belang om regeringen daarvan te overtuigen. Ook de interne markt is nog lang niet volmaakt. De dienstensectoren zijn nog verre van vrij. Ook de productmarkten worden in veel landen beschermd. Uit onderzoek van de Organisatie voor Europese Samenwerking en Ontwikkeling (OECD) blijkt dat op dit terrein nog een wereld te winnen valt.

Ballekom en voormalig president van De Nederlandsche Bank Wellink namen afstand van het plan van econoom Benink om de EIB meer te laten investeren in onder meer infrastructuur en duurzame energie. Deze extra overheidsinvesteringen zouden moeten worden gefinancierd door de uitgifte van obligaties die opgekocht zouden kunnen worden door de Europese Centrale Bank.

Wellink wees het pleidooi af op juridische gronden. Het zou ingaan tegen de Europese verdragen. Als er behoefte zou zijn aan meer overheidsinvesteringen dan zou dat via de nationale begroting moeten lopen. Minstens zo belangrijk is naar mijn mening dat het verleden heeft aangetoond dat overheidsinvesteringen lang niet altijd efficiënt zijn. Ook ons land heeft hier helaas de nodige ervaring mee opgedaan.

Het plan van Benink houdt verder geen rekening met de situatie in de afzonderlijke landen. In ons land is de infrastructuur tamelijk adequaat, waardoor extra overheidsinvesteringen geen prioriteit hebben. Daarbij komt het risico dat een dergelijk plan ertoe zal leiden dat regeringen noodzakelijke economische hervormingen uitstellen. Verlaging van de lasten op arbeid ligt veel meer voor de hand om de voorzichtige groei een handje te helpen.