Amerikaanse verkiezingen

Onder de huidige president Obama is de Amerikaanse economie mede dankzij het ruime budgettaire en monetaire beleid uit de crisis gekomen. Het herstel van de economie ging gepaard met een gestage toename van het aantal banen, waardoor de werkloosheid is gedaald van de top van 10,0% in 2009 naar 4,9% in augustus 2016.

Maar veel mensen hebben niet kunnen profiteren van het herstel van de arbeidsmarkt. Ze hebben zich teruggetrokken van de arbeidsmarkt of werken minder uren dan gewenst. Rekening houdend met deze effecten is de werkloosheid  momenteel nog steeds bijna 10%, hoger dan kort voor het ontstaan van de financiële crisis. Ook is de inkomensongelijkheid groter dan in andere westerse landen. Deze sociale ontwikkelingen spelen een rol in de verkiezingsstrijd en klinken door in de verkiezingsprogramma's. 

In onderstaande tabel zijn de voornaamste plannen van Hillary Clinton (Democraten) en Donald Trump (Republikeinen) samengevat met de implicaties voor de federale begroting.

Gevolgen plannen presidentskandidaten voor federale begroting 2017-2026

Verkiezingsprogramma Trump

Centraal in het programma van Trump staat een ingrijpende belastinghervorming. Het aantal schrijven in de inkomensbelasting gaat van 7 naar 3: 25 procent, 20% en 10%. Het huidige toptarief is 39,6%. De belasting op ondernemingswinsten wordt beperkt tot maximaal 15%. Daarnaast beoogt Trump de lasten van onderneming te verlagen door het vereenvoudigen en schrappen van wet- en regelgeving.

Een ander belangrijk punt in het programma van Trump is een herziening van de handelspolitiek. Dit beleid moet sterker gericht worden op behoud van arbeidsplaatsen in de industrie. Hij wil het bestaande vrijhandelsverdrag met Mexico en Canada (NAFTA) aanpassen en de onderhandelingen met de EU over het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP) beëindigen. Ook zal een regering onder Trump zich harder opstellen tegenover landen die bestaande handelsovereenkomsten schenden.

Negatieve invloed economische groei
Indien deze plannen leiden tot herinvoering van handelsbelemmeringen en hogere invoertarieven dan zal dat op langere termijn een negatieve invloed op de economische groei hebben.

Uitvoering van zijn beleidsvoornemens leidt volgens berekeningen van het Committee for Responsible Federal Budget tot een stijging van het tekort naar ongeveer 9% van het bbp. Economen hebben zich ook zeer kritisch uitgelaten over het programma van Trump. In reactie op de kritiek heeft hij de voorgestelde belastingverlaging afgezwakt. Hij zou de belastingtarieven nu willen verlagen naar 33%, 25% en 12%. Trump kondigde ook aan USD 550 miljard extra te willen investeren in infrastructuur. De budgettaire gevolgen van deze aanpassingen zijn ons onbekend, al zullen tekort en schuld waarschijnlijk lager uitkomen dan in tabel 3 is aangegeven. 

Verkiezingsprogramma Clinton

De inzet van Clinton is in grote lijnen een voortzetting van het beleid van haar voorganger en partijgenoot Obama. Clinton wil extra geld uittrekken voor onderwijs (onder meer gratis college), infrastructuur en zorgverlof.

De extra uitgaven worden nagenoeg gedekt door extra inkomsten als gevolg van een hervorming van belastingsysteem. Door het schrappen van vrijstellingen en mazen in de wet zou de effectieve belastingdruk op huishoudens met hogere inkomens en ondernemingen kunnen worden verhoogd. 

Zeer kleine financiële beleidsruimte

De betekenis van de verkiezingsprogramma's van beide kandidaten moet niet worden overschat. Uit berekeningen van het begrotingsbureau CBO blijkt dat de financiële beleidsruimte van de nieuwe president zeer gering is.

De Amerikaanse economie zal in het komende decennium groeien met circa 2%. Dat is minder dan in het verleden. Sinds 1990 groeide de economie gemiddeld nog 2,4%. De uitgaven aan sociale zekerheid en zorg zullen stijgen als gevolg van de vergrijzing van de bevolking en nieuwe medische technologieën.

Doordat de inkomsten minder sterk stijgen, loopt het begrotingstekort volgens de huidige wetgeving (CBO baseline) op van 2,5 (2015) naar 4,6% (2016). De  federale overheidsschuld zal daardoor oplopen van circa 74% in 2015 naar bijna 86% in 2026, een historisch hoog niveau. De situatie van de overheidsfinanciën heeft tot nu toe geen aandacht gekregen in de verkiezingsstrijd en de beleidsplannen van de kandidaten. Kredietbeoordelaar Moody's waarschuwde onlangs dat de fiscale positie en het kredietprofiel van de Verenigde Staten verslechteren, indien de nieuwe regering niet tijdig maatregelen zou nemen. 

economisch onhaalbaar

In de afgelopen weken zijn de verschillen tussen Clinton en Trump in de polls kleiner geworden. De kans dat Clinton de komende Amerikaanse president wordt, lijkt nog steeds het grootst. In dat geval verandert er relatief weinig in het regeringsbeleid. De gevolgen voor de economie en de lange rente zijn naar verwachting beperkt.

Indien Trump wint, dan zou dat tot een negatieve schok op de financiële markten kunnen leiden, waardoor de lange rente stijgt. Een dergelijke schok zal waarschijnlijk van korte duur zijn. Beleggers weten immers ook dat het programma van Trump economisch onhaalbaar is. Ook moet nog maar worden afgewacht, of hij erin zal slagen om in het Congres voldoende steun te verwerven voor zijn verregaande plannen.