tekening van boortoren tussen de kassen

Aardwarmte voor woningen in het Westland

Rijdend over de Lange Broekweg in Naaldwijk zie je de indrukwekkende boortoren al van grote afstand. Het is meteen duidelijk dat hier iets bijzonders aan de hand is. Onder de naam Trias Westland wordt op deze plek geprobeerd warm water aan te boren dat zich maar liefst vierduizend meter onder het aardoppervlak bevindt. Nooit eerder werd met dit doel zo diep geboord in Nederland. Als de proefboring slaagt, is het de bedoeling dat 48 glastuinbouwbedrijven en de bloemenveiling vanaf de zomer van 2019 hun kassen en bedrijfsgebouwen duurzaam gaan verwarmen met deze warmte. Zonder aardgas dus, en tegen een stabiele kostprijs.

De verwachtingen zijn hooggespannen. Als het lukt, zal de kennis omtrent aardwarmte en de toepassing daarvan verder zijn uitgebreid. Kennis die van toepassing kan zijn voor nieuwe projecten, en daarmee mogelijk ook voor andere gebruikers. Want in deze regio gebeurt meer.

Als het lukt, zal de kennis omtrent aardwarmte en de toepassing daarvan verder zijn uitgebreid

Op 24 oktober 2017 zette de gemeente Westland samen met gebiedsontwikkelaar BPD, het Ontwikkelingsbedrijf De Westlandse Zoom (OBWZ) en Ontwikkelingsmaatschappij het Nieuwe Westland (ONW) de handtekening onder een intentieovereenkomst om zo'n vijfduizend geplande nieuwbouwwoningen – verspreid over acht wijken, van Poeldijk tot Monster en van De Lier tot Naaldwijk – te voorzien van duurzame, lokaal gewonnen aardwarmte. Ook Energie Transitie Partners (ETP), de versneller van duurzame warmte in het Westland, en Westland Infra (de beheerder van het gasnet) tekenden mee. HVC, medeaandeelhouder in ETP, is de beoogde warmteleverancier.

In de RTL Z-uitzending energietransitie van 'Doe Maar Duurzaam'informatief programma over diverse ontwikkelingen en innovaties binnen de duurzaamheidsbrancheis alles te zien over het aardwarmteproject Trias Westland:

De bouw van de eerste 325 woningen, in deelproject Rijnvaart bij 's-Gravenzande, begint eind 2018: een mix van rijwoningen, twee-onder-een-kappers, vrijstaande woningen en twee appartementenblokken met sociale huurwoningen. Jeroen Verschuren, directeur van ONW vanuit BNG Gebiedsontwikkeling, zoekt met een team experts het komende half jaar uit hoe deze woningen optimaal kunnen worden aangesloten op de duurzame warmtebronnen in het Westland.

'Dat is een boeiende uitdaging,' zegt hij. 'Iets dergelijks is op deze schaal namelijk nog niet eerder vertoond. Het vergt onderzoek naar allerlei deelaspecten, zoals de ondergrondse infrastructuur, de bouwkundige aanpassingen in de woningen, de risico's, de vergunningen en de bewonerscommunicatie. We realiseren ons dat dit project een voorbeeldfunctie heeft.' 

Volop duurzame energie
De uitgangspunten zijn in ieder geval goed. De Westlandse bodem heeft natuurlijke waterhoudende grondlagen met volop duurzame energie. Heet water kan worden opgepompt en met een warmtewisselaar overgedragen aan een warmtenet, zodat het water naar de afnemers – nu nog vooral tuinbouwbedrijven, maar straks dus ook woningen – kan worden gedistribueerd.

Na gebruik gaat het afgekoelde water terug de aarde in, om daar weer te worden opgewarmd. Aardwarmte is net als zon en wind duurzaam en eeuwig beschikbaar. 'Het grote voordeel hier,' zegt Jeroen Straver, beleidsmedewerker van de gemeente Westland, 'is de grote bestaande warmtevraag van de glastuinbouw. Daar kunnen ontwikkelaars op meeliften als ze woningen willen ontwikkelen zonder aardgas.'

Het grote voordeel hier is de grote bestaande warmtevraag van de glastuinbouw; daar kunnen ontwikkelaars op meeliften als ze woningen willen ontwikkelen zonder aardgas

En ontwikkelaars willen dat. Nieuwbouwwoningen moeten niet meer op gas worden aangesloten, in het kader van de transitie naar een CO2-neutrale samenleving. Van de daarvoor beschikbare opties kost een woning met een volledig elektrische warmtevoorziening ('all electric', bijvoorbeeld met een warmtepomp) nu nog zo'n 15 tot 20 duizend euro extra; een aansluiting op een duurzame warmtebron uit het Westland kost daarentegen slechts zo'n 1.500 tot 2.500 euro méér. Met extra zonnepanelen erbij om een EPC van 0 te bereiken lijkt de keuze dan gauw gemaakt.

Toch vergt de uitwerking nog veel uitzoekwerk, zegt Jeroen Straver. 'De woonwijken liggen verspreid, dat maakt het complex. We moeten de verschillende warmtebronnen aan elkaar koppelen met een solide infrastructuur. Nog niet voor elke locatie is al een bron geslagen; er zijn er nu vijf operationeel. Naast Trias Westland komen er nog drie of vier bij, voor de combinatie van de glastuinbouw en deze vijfduizend nieuwe woningen.'

Flexibele bestemmingsplannen
Gebouwd wordt er, hoe dan ook. Na vrijgave van de grond voor de nieuwbouw volgen de contractbesprekingen met de ontwikkelaars. Verschuren: 'In Rijnvaart gaat het om een zestal partijen. We selecteren ze op criteria als solvabiliteit, marktconformiteit, afzetgaranties, lokale bekendheid, bereidheid om duurzaam te investeren, en dergelijke.

Samen met de gemeente maken we flexibele bestemmingsplannen. Verandert de vraag uit de markt, dan kunnen we snel aanpassen.' Met die vraag zit het overigens wel goed. De inloopavond over het bestemmingsplan voor deelplan Rijnvaart, dat pas in april-mei 2018 in verkoop gaat, trok in november 2017 meteen 130 belangstellenden, van wie het merendeel hoofdzakelijk vroeg of de woningen al te koop zijn.

Vragen over de warmtevoorziening werden vooralsnog niet gesteld. En dat terwijl over warmtenetten ook nogal wat te doen is. De Vereniging Eigen Huis loopt regelmatig te hoop tegen de gedwongen winkelnering die stadsverwarming met zich meebrengt. Het tv-programma Radar brengt nogal eens ontevreden consumenten in beeld die te veel betalen voor hun warmte. Bewoners zouden keuzevrijheid ontberen, overgeleverd als ze zijn aan een monopolist.

Terechte vragen
Ewald Slingerland, die als ontwikkelaar bij ETP het nieuwbouwproject Rijnvaart begeleidt, kent de kritische geluiden uiteraard. 'Vragen over monopolisme zijn terecht. Idealiter zou je een open warmtenet willen waarbij klanten kunnen kiezen uit diverse leveranciers, zoals dat op het aardgasnetwerk ook het geval is. Het probleem daarbij is dat warmte – in tegenstelling tot aardgas – altijd een sterk lokaal karakter kent. Ook in het Westland, een relatief groot subsysteem, is dat zo. Maar daarvoor is de Warmtewet ontwikkeld: om consumenten te beschermen.' Daar komt bij, zegt hij, dat de gemeente Westland aandeelhouder is van HVC, de beoogde partij warmteleverancier. 'Dat is een publiek nutsbedrijf dat de tarieven nauwgezet zal bewaken. Bewoners kunnen rekenen op een aantrekkelijke prijs, leveringszekerheid én duurzaamheid. Dat is een goede propositie. Maar heldere communicatie is wel nodig. Mensen moeten weten waar ze aan toe zijn.'

Vragen over monopolisme zijn terecht. Idealiter zou je een open warmtenet willen waarbij klanten kunnen kiezen uit diverse leveranciers, zoals dat op het aardgasnetwerk ook het geval is

Marco van Soerland, directeur van Energie Transitie Partners, het consortium dat ervoor gaat zorgen dat de collectieve warmte wordt geleverd, erkent dat een monopolie 'een oncomfortabel gevoel' kan geven. Toch gaat de gangbare vergelijking met gastarieven hoe langer hoe minder op, zegt hij. 'We zijn de afgelopen decennia verwend met relatief goedkoop aardgas. Maar in de toekomst kun je daar sowieso niet meer voor kiezen. Collectieve warmte is toekomstvast. Aardgas niet. Alles wat je nu op aardgas aansluit, moet je er over een aantal jaren weer afhalen. Dat kost de maatschappij, ons allemaal dus, veel geld. Ontwikkelaars kiezen in het Westland daarom juist voor het warmtenet, omdat de kosten lager zijn. Het enige wat je nodig hebt, is een goede Warmtewet die consumenten beschermt. En wij garanderen ook nog 5 procent korting op de warmteprijs ten opzichte van het tarief uit de Warmtewet.'

Hij wijst erop dat de consument straks het comfort krijgt dat hij van aardgas gewend was. 'Met dit verschil: je hebt weinig techniek nodig. Geen warmtepomp met onderhoud, geen cv-ketel met een jaarlijkse schoonmaakbeurt. Alleen een simpele warmtewisselaar.' 

Meer dan 5 procent
Jeroen Verschuren zegt dat bij de intentieovereenkomst afspraken zijn gemaakt over de leveringstarieven. Die liggen voor consumenten lager dan de huidige aardgasprijzen – bij zuinig gebruik van energie kan het voordeel oplopen tot meer dan vijf procent. 'Daar komt bij dat men in deze regio vertrouwd is met warmtenetten, wat de acceptatie vergemakkelijkt. Van de woningkopers komt het gros uit het Westland. Zij halen hun warmte straks uit eigen bodem, dat spreekt aan.' Jeroen Straver voegt eraan toe: 'Mensen weten hier hoe duur aardgas kan zijn. Tot nu toe horen we geen negatieve geluiden over de prijs van aardwarmte.'

Bewoners zullen ook vragen stellen over de leveringszekerheid. Wat gebeurt er als een aardwarmtebron hapert? Of in onderhoud moet? Straver: 'De Warmtewet verplicht tot levering. Bij onderhoud, reparatie of calamiteiten zijn er altijd back-ups.' Van Soerland bevestigt dat: 'Die verantwoordelijkheid dragen en nemen wij. Warmtelevering is er altijd, ook bij 10 graden vorst en oostenwind en ook als iedereen tegelijkertijd onder de douche staat. We treffen tijdelijke voorzieningen in geval van onderhoud of uitval, of eventueel in de aanloopperiode.' 

De toekomst
Resteren twee vragen. De eerste: kan behalve nieuwbouw ook bestaande bouw op het Westlandse warmtenet worden aangesloten? Dat zou de case nog sterker maken. De perspectieven hiervoor lijken gunstig: 'Gebouwcomplexen en grote gebouwen komen daarvoor als eerste in aanmerking,' zegt Van Soerland hierover. 'Het lijkt me voor de hand liggen, al zal het niet altijd even eenvoudig zijn, dat bestaande bouw op den duur wordt aangesloten.' Ook Jeroen Straver ziet er muziek in. 'Met een warmtekaart kijken we nu al naar de mogelijkheden. Waarom zou je een warmteleiding voor de nieuwbouw niet doortrekken naar een bestaand gebouw?'

Waarom zou je een warmteleiding voor de nieuwbouw niet doortrekken naar een bestaand gebouw?'

En de slotvraag: is wat er in het Westland gebeurt ook elders in Nederland mogelijk? Ewald Slingerland ziet kansen. 'Vooral gebieden met een goed ontwikkelde tuinbouwsector, zoals bij Zaltbommel, Emmen, in Noord-Holland en Noord-Brabant, komen in aanmerking, omdat je daar kunt meeliften op de grote warmtevraag. Al is nog veel onderzoek nodig, want de geothermiesector is relatief jong. Maar ik durf de stelling aan dat aardwarmte een grote toekomst heeft.' Marco van Soerland relativeert: 'Mee eens, maar toch: om tot tweeduizend nieuwe aardwarmteputten te komen in Nederland hebben we ook bovengronds nog een lange weg te gaan. Niet overal is ruimte voor een boortoren, niet overal is voldoende warmtevraag, en je zult wél vaak een bestemmingsplan moeten wijzigen. Maar ik ben ervan overtuigd dat we snel meer warmtenetten zullen ontwikkelen. Zo'n initiatief in het Westland heeft wat dat betreft een grote betekenis.'

Op de hoogte blijven van de nieuwste artikelen?

Abonneer u op BNG Magazine via onderstaande knop.

Wilt u zelf een artikel aanbieden?

Stuur uw artikel naar de redactie van BNG Magazine en wij nemen vervolgens contact met u op.

BNG Bank maakt gebruik van cookies voor analyse en het goed functioneren van de website. Klik op accepteren om te sluiten. Lees de privacyverklaring en de cookieverklaring voor meer informatie.

BNG Bank gebruikt cookies voor analyse en voor het goed functioneren van de website. Ook kunnen er cookies van derde partijen worden geplaatst. Hiervoor hebben wij uw toestemming nodig.