Afschaffing BTW-compensatiefonds: Een groot financieel probleem

Uit het regeerakkoord
In het regeerakkoord staat: Het BTW-compensatiefonds zal worden afgeschaft. Uit de evaluatie van het fonds is gebleken dat het niet tot het achterliggende doel
- doelmatigheidswinst door uitbesteding - heeft geleid.

Voorafgaand aan de afschaffing in 2015 is al vanaf 1 januari 2014 beroep op het BCF door gemeenten, gemeenschappelijke regelingen en provincies (in het vervolg spreken we van gemeenten) niet meer mogelijk. Deze afschaffing moet ook
een bezuiniging opleveren voor de rijksbegroting. Die vindt plaats op twee manieren. In de eerste plaats is besloten dat gemeenten volledig moeten opdraaien voor de BTW-verhoging naar 21 procent. Dat betekent in 2014 een korting van
200 miljoen euro (inclusief provincies). Verder heeft men geconstateerd dat de groei van de uitgaven van het BCF veel harder is geweest dan de groei van het gemeentefonds via de accressen. Dat verschil ter grootte van 350 miljoen euro wordt met ingang van 2015 verrekend. Gemeenten en provincies krijgen in 2015 dus 550 miljoen euro minder in het gemeente- en provinciefonds teruggestort dan een jaar eerder gedeclareerd bij het BCF.

Wat eraan vooraf ging
Het BCF is anderhalf jaar geleden voor de tweede maal geëvalueerd. De conclusies van deze evaluatie waren dat het BCF werkt en op grond daarvan heeft de staatsecretaris vorig jaar besloten om het BCF voort te zetten. Als een duveltje uit een doosje kwam de CEC, de club topambtenaren die voorstellen doet voor de kabinetsformatie, dit voorjaar met het voorstel
om het bestaan van het BCF opnieuw te bezien vanwege het fors toegenomen beroep op het fonds. Het kabinet heeft nu besloten het BCF af te schaffen.

Financiële gevolgen
Omdat gemeenten al in 2014 geen beroep meer kunnen doen op het BCF en de terugstorting naar het gemeentefonds pas in 2015 plaatsvindt, ontstaat er in 2014 een exploitatiegat van (als de meerjarencijfers van het Rijk waarheid worden) 2.661 miljoen euro.

De reden waarom men voor deze constructie heeft gekozen is de volgende. Bij de start van het BCF kwam op een vrij laat moment het zogenaamde activaprobleem naar voren. Gemeenten hadden hun activa inclusief BTW op de balans gezet en de afschrijvingslast is dan ook inclusief BTW. Omdat de betaalde BTW uit het gemeentefonds werd gehaald ontstond er een dekkingsprobleem. Dat is toen opgelost door het BCF al in 2003 in te voeren en de uitlichting uit het gemeentefonds pas in 2004 te laten starten. Het positieve exploitatieresultaat dat in 2003 ontstond, konden gemeenten gebruiken om dit activaprobleem op te lossen.
 
Bij afschaffen van het BCF hanteert het Rijk nu de omgekeerde weg omdat er een voordeel ontstaat bij de activa. Maar nu ontstaat er dus een gat in de exploitatie bij gemeenten. En daar spelen twee problemen:
1. Gemeenten mogen geen exploitatietekort hebben en een
additionele bezuiniging van ruim 2,6 miljard euro is onmogelijk.
2. Dit exploitatietekort zorgt voor een EMU-tekort van in ieder geval 2,6 miljard euro en dat is ver boven de huidige afspraken.

Los van de voorgenomen korting van 550 miljoen euro levert afschaffing dus nu al een groot financieel probleem op.