'Bezuinigen, is dat erg? Nee. Het zet aan tot creativiteit.'

In een serie interviews vertellen treasurers uit de publieke sector over hun dagelijks werk. Aflevering 4: Ietse Jongsma, verantwoordelijk voor de treasury bij woningcorporatie Woonconcept, actief in Meppel, Hoogeveen en Steenwijk. De storm die door de corporatiewereld raast, raakt Woonconcept hard. ‘De recente klappen zetten corporaties aan het denken. In de kern is dat goed.’

Op 22 november vorig jaar ging de telefoon bij Ietse Jongsma. Aan de lijn een bekende stem, de accountmanager van WSW, het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. De boodschap komt hard aan: corporatie Woonconcept krijgt geen rugdekking meer. ‘Een donderslag, het WSW wilde onze leningen niet meer borgen! Onze directeur, Sandra Korthuis, was binnen een uur hier. Diezelfde avond, na de raad van commissarissen, begonnen we een nieuwe begroting te schrijven en nieuwe plannen te maken.’

Tien miljoen per jaar
Zo trok de crisis het rustige hoofdkantoor van Woonconcept binnen. Een bescheiden gebouw van zes hoog op een bedrijven- terrein buiten het oude centrum van Meppel. Hier staat Ietse Jongsma aan het hoofd van Financiën en Control. Een korte lijn verbindt zijn positie met de éénkop- pige directie. Op de zesde etage liggen hun kamers met doorzichtige glazen deuren schuin tegenover elkaar. In zijn takenpakket zit onder andere de treasury.

De storm die door de corporatiewereld raast, raakt Woonconcept hard. Van alle kanten stak de wind op, variërend van de affaire-Vestia met omstreden derivaten, de crisis met stilgevallen bouwprojecten en dure grondposities tot de aangekondigde verhuurdersheffing. Scherpere voorschrif- ten leiden overal tot nieuwe afspraken, reglementen en rekensommen. Een cijfer- voorbeeld: de verhuurdersheffing zal Woonconcept op termijn per jaar circa  10 miljoen euro kosten, op een totaal aan inkomsten uit huren van 65 miljoen.

Het treasury-werk vergt van hem geen van-uur-tot-uur informatiestroom over rentestanden en beursontwikkelingen, maar de ontwikkelingen worden goed gevolgd. ‘De treasury omvat deels vaste afspraken. Ik schat dat ik gemiddeld enkele uren per week eraan besteed, en mijn controller gemiddeld een dag per week.
Er zijn momenten dat het drukker is. Als je bijvoorbeeld een lening moet invullen, maar dat gebeurt niet dagelijks. Er ligt een Treasury Jaarplan waarin de operationele kasstromen helder zijn, met de planning van aflossingen en nieuwe leningen.’

‘De controller en ik sparren eens per twee weken over de loop van de liquiditeiten, aan te trekken gelden en ontwikkelingen op de kapitaalmarkt. Voor nieuwe leningen vragen we tarieven op bij banken en tussen- personen en we doen een voorstel aan onze directeur over het aantrekken van geld. Daarbij houd je rekening met de meerjarenbegroting en het jaarplan.’

Treasury Commissie
Regelmatig overlegt Jongsma met extern financieel adviseur Jan Hein Gerritsen van bureau Censum, een van de vier vaste deelnemers in de sinds twee jaar bestaande Treasury Commissie van Woonconcept. Elk kwartaal buigt de commissie zich over de geldstromen, de marktontwikkeling en de productontwikkeling. ‘Gerritsen volgt onze financiële behoeften. We telefoneren tussendoor ook met elkaar.’
Tot de commissie horen verder directeur Sandra Korthuis en de controller.

Sinds 2005 werkt Ietse Jongsma bij Woon- concept, met een bezit van onder andere
13.000 verhuureenheden in Meppel, Steenwijk en Hoogeveen. ‘Wat me aantrok bij juist deze corporatie? De structuur met centraal het sociale en daarnaast het zakelijke.’ Onder die zakelijke Woonconcept Holding BV hangen meerdere dochter- ondernemingen. De tien bv’s specialiseren zich in bijvoorbeeld onderhoud, duurzame energieopwekking,   projectmanagement, legionella en VvE beheer of projectontwik- keling. Elke bv heeft een eigen begroting en personeel. Bij projectontwikkeling moesten recent elf van de zestien personeelsleden vertrekken, gevolg van met name de stil- gevallen koopmarkt.

Sociaal en zakelijk
‘Ik maakte in mijn carrière een paar keer  de switch tussen bedrijfsleven en publieke dienstverlening.’ Zijn achtereenvolgende werkgevers na de meao zitten allemaal in het noorden. De geboren Groninger vindt dat hier de beste kwaliteiten van het leven samenkomen: rust, ruimte en aandacht voor elkaar. Provinciale Sportraad, Verenigde Spaarbank, kettingformulieren- drukkerij Lijnco, KPN, Rodenstock optische industrie. En intussen werd er ’s avonds gestudeerd: hbo bedrijfseconomie en bedrijfskunde, NIVE-certificaten, waaronder de opleiding tot Qualified Treasurer. ‘En nu overweeg ik een master te doen, ik vind dat je je moet blijven ontwikkelen. Ik wil meer zijn dan alleen een fineut.’

Exit wijkverbetering
Ietse Jongsma schreef mee aan een treasurystatuut en een investeringsstatuut voor Woonconcept. ‘De nieuwe governance code voor corporaties eist gescheiden statuten. Wij knipten ons financieel statuut op in twee delen. In het investeringsstatuut staan strakkere kaders voor een besluit.
Een voorbeeld? Wij gaan ons concentreren op sociale huurwoningen – dus met een maandhuur onder 681 euro. Eventueel kunnen gebouwen en appartementen voor zorg worden gebouwd, maar altijd moeten die transformeerbaar zijn. In maatschap- pelijk vastgoed investeren we nagenoeg niet meer.’
‘Ook stoppen we geen geld in grootschalige wijkverbetering. Dat deden we veel, en met succes, maar het is niet meer financier- baar. Wijken waar eerst niemand wilde wonen, staan nu op de kaart. Ga maar kijken in de wijk Krakeel in Hoogeveen,
in Steenwijk-West en hier in Meppel in Haveltermade. We leggen ons voortaan toe op woning en woonomgeving. Het worden alleen kleine aantallen chirurgi- sche ingrepen.’

Jammer van de derivaten
Het treasurystatuut bevat vooral aanpas- singen die zijn geëist op het gebied van derivaten. Jongsma: ‘Wij hadden een conservatief derivatenbeleid. Jammer dat veel derivaten niet meer mogen. Ze vormen immers een goede afdekking van rente- risico, zeker voor ons soort langetermijn- investeringen. De derivaten die toegestaan zijn, mogen slechts voor een periode van tien jaar worden afgesloten terwijl vast- goed minimaal vijftig jaar staat.’
‘Als treasurer denk ik dat dit het grootste risico voor corporaties kan zijn op lange termijn. En mogelijk een molensteen om hun nek. Nu ligt gelukkig de huidige rente laag, dus we kunnen voor veertig, vijftig jaar de rente vastzetten tegen gunstige tarieven. Maar hoe moet het als de rente over een paar jaar weer rond de 6 procent ligt – dan kunnen wij het toekomstig rente- risico niet afdekken voor de lange termijn zonder in financiële problemen te komen.’

Kasstromen niet op orde
Het telefoontje van WSW in de winter van 2012 voelde als een onverwachte donder- slag, maar bij Woonconcept hadden ze de donkere wolken zien naderen. ‘Bij het opstellen van de begroting 2013 consta- teerden we dat we de kasstromen niet voldoende op orde hadden, wanneer we rekening zouden houden met de verhuur- dersheffing en heffingen voor sanering van Vestia. We moesten ingrijpen. Dat betekende in eerste instantie dat we wilden besparen op de uitgaven. We gingen investeringen  terugschroeven.’
Maar om te voldoen aan de normen van het WSW werd de betekenis van “ingrijpen”: zes miljoen bezuinigen op de jaarlijkse lasten. Onder andere door schrappen van 35 van de 135 banen. En verleggen van de koers.

Bevriezing opgeheven
Ietse Jongsma: ‘Dat slechte plaatje was onder andere een gevolg van het verleden. De afgelopen tien à vijftien jaar hebben  we ontzettend veel geïnvesteerd. Met daarbij heel veel nieuwbouw. Daarvoor geldt: nieuwbouw levert de eerste jaren na oplevering relatief lage inkomsten op.
Daar liepen we tegenaan. We hebben de afgelopen maanden hard gewerkt, en dit jaar, op 19 juli, meldde WSW opheffing van de bevriezing. Het wil tot 55 miljoen euro borg staan. We kunnen lopende projecten voortzetten en afmaken. Twee jaar kunnen we vooruit, maar na 2016 kan de leningen- portefeuille veel krapper worden.’

In zijn kamer hangt een geprint A4’tje, zichtbaar voor elke bezoeker: Pessimism is  a mood. Positivism is a will. Veel interne sollicitatiegesprekken worden hier deze weken gevoerd, gevolg van de reorganisatie waarbij functies verdwijnen of veranderen en medewerkers moeten solliciteren. Het managementteam is drastisch verkleind. Jongsma als parttime-treasurer krijgt er zelf enkele taken bij, onder andere de verantwoordelijkheid voor secretariaat, automatisering en informatisering. ‘Mijn brede functie zorgt ervoor dat ik in deze organisatie in het middelpunt sta’, zegt hij. ‘Er gaat geen financieel voorstel naar de directeur zonder mijn paraaf.’

Dat betekent tegelijkertijd, dat hij 90 procent van zijn tijd binnenshuis bezig is. Externe contacten zijn beperkt tot een frequent overleg met drie collega’s van Friese corporaties: Wonen Noordwest, Elkien en Thus Wonen. Niet vanwege samenwerking maar eerder collegialiteit: ‘We kennen elkaar onder andere van onze opleiding aan Nijenrode. Daarnaast zoek ik collega’s op om kennis te delen en van elkaar te leren.’ Ietse Jongsma vervult geen actieve rol in brancheorganisaties of vertegenwoordiging in commissies van corporatiekoepel Aedes. ‘Daar heb ik het te druk voor.’

Geloof in golfbeweging
Natuurlijk, overleg buitenshuis is er met de gemeenten waar Woonconcept zijn
zwaartepunten heeft liggen. Zoals Meppel, tevens thuisstad van de corporatie. Ietse Jongsma wijst uit zijn kantoorraam: ‘Zo werken we met de gemeente samen aan de grote scholencampus daarginds.’ Er zitten straks drie scholen voor voorgezet onderwijs. Duidelijk herkenbaar tussen de rode pannendaken van de Meppeler een- gezinswoningen staan de grijze staketsels van de laaggebouwde scholen, de bouw- kranen draaien eroverheen.

Voor de lange termijn maakt Jongsma zich zorgen. Een grote kanteling bij corporaties ziet hij zeker aankomen. ‘De crisis en gedachten in Den Haag hebben corpora- ties terug naar de basis gedrongen. Sinds 2005 is er in corporatieland ontzettend veel veranderd, met een enorme impact. De recente klappen zetten corporaties aan het denken. In de kern is dat goed. Wij moeten enorm bezuinigen, is dat erg? Nee. Het zet aan tot creativiteit en nieuwe oplossingen. En we gaan niet terug naar oude tijden.’
Hij gelooft in een golfbeweging: ‘Over tien jaar kan het echt wel de andere kant opgaan, net als de varkenscyclus. Tot vijf jaar geleden dachten we dat de bomen tot in de hemel groeiden, en zie waar we nu staan.’