Daadkrachtige financiering van duurzame investeringen

In de zomer van 2013 sloten diverse partijen onder leiding van de SER het Energieakkoord duurzame groei. Hoewel dit akkoord voor gemeenten en corporaties nog niet direct heeft geleid tot concrete resultaten is het volgens Caspar Boendermaker van BNG Advies wel een belangrijke stap. ‘Je ziet dat duurzaamheid bij al onze klanten speelt. Zij zien steun in het energieakkoord, het staat op de agenda, het krijgt politieke prioriteit. Het betekent nog geen financiële ondersteuning voor onze klanten, maar dat hoeft eigenlijk ook niet. Zeker als het gaat om zonnepanelen of warmte-en-koudeopslag (WKO). Dat zijn vaak zaken die zich goed kunnen terugverdienen, dus die rendabel te investeren zijn.’

Oppermann (BNG Bank) hoopt dat de aandacht voor duurzaamheid vanuit de overheid leidt tot een ‘steady beleid’. ‘Over saldering en btw-verrekening bij eigen energieopwekking zijn nog steeds veel vraagtekens bij bedrijven en particulieren die willen investeren in verduurzaming. Bij langdurige investeringen past een langdurig beleid. Je kunt zonnepanelen in tien tot vijftien jaar terugverdienen. Maar dan is voor die periode wel duidelijkheid gewenst over de regelgeving rondom dat salderen. Het is een utopie te verwachten dat er op die relatief lange termijn niets verandert. Het is in ieder geval belangrijk dat er tijdig zicht is op eventuele veranderingen, zodat we daarmee rekening kunnen houden bij de financiering.’

Gemeenten
Het afgelopen jaar is in B&G het duurzaamheidsbeleid in vijf gemeenten beschreven. Wethouders van Haarlemmermeer, Zwolle, Dordrecht, Landgraaf en Leeuwarden gaven toelichting op hun beleid en op de concrete uitvoering daarvan. Boendermaker: ‘Het is duidelijk dat vrijwel alle gemeenten hiermee al lang bezig waren voordat het Energieakkoord werd gesloten. De vijf artikelen laten zien dat gemeenten daarin hun eigen keuzes maken. Zij leggen hun eigen zwaartepunten, passend bij de economische omstandigheden in hun regio en de politieke keuzes van het bestuur.’ Volgens Oppermann zouden gemeenten wel wat meer samen kunnen optrekken. ‘Iedere gemeente zet zijn eigen plan op, maar ze zouden meer van elkaar kunnen leren. Dan kun je ook schaalgrootte creëren waardoor een project makkelijker te financieren is. Bijvoorbeeld voor openbare verlichting. Je zou over de grenzen van de gemeente de verduurzaming daarvan in één aanbesteding in de markt kunnen zetten.’  

De Noord-Hollandse woningstichting Woonwaard heeft 50 appartementen met energielabel F/G op duurzame wijze verbouwd tot 40 appartementen met energielabel A.

Corporaties
Ook woningcorporaties hebben een steeds krachtiger duurzaamheidsbeleid. Zij hebben de ambitie vastgelegd om in 2020 de woningvoorraad gemiddeld op energielabel B te krijgen. Een belangrijk argument daarbij is de beperking van de energiekosten voor huurders, zodat de woonlasten binnen de perken blijven. Voor het verduurzamen van de voorraad (2,4 miljoen woningen) is naar schatting 7 miljard euro nodig. Minister Blok heeft een revolverend fonds ingesteld van 400 miljoen euro, zoals is vastgelegd in het Woonakkoord met corporatiekoepel Aedes. De rest zal uit reguliere balansfinanciering (liefst met borging vanuit het Waarborgfonds Sociale Woningbouw) of uit projectfinanciering moeten komen. BNG Bank is een belangrijke financier voor de corporatiesector. De bank verstrekt meer dan de helft van de langlopende kredietvraag van corporaties. Het overgrote deel daarvan gaat tot nu toe via leningen met een WSW-borging.

‘Geld vrijmaken voor duurzaamheidsinvesteringen is voor corporaties niet altijd even makkelijk’, legt Boendermaker uit. ‘Corporaties bevinden zich in turbulent vaarwater. Door de verhuurdersheffing, de solidariteitsheffing en de vastgelopen woningmarkt is het voor veel corporaties moeilijk om een goede langetermijnplanning te maken. Maar ze hebben zich wel gecommitteerd aan de doelstellingen om hun woningen te verduurzamen. Daarom komen corporaties bij ons met de vraag of een deel van die financiering ook op een andere manier mogelijk is.’

BNG Bank is een van de grootste financiers van duurzame projecten voor maatschappelijke instellingen. Hier zijn gemeenten en corporaties dus aan het juiste adres met hun financieringsbehoefte. Oppermann: ‘We proberen onze klanten te faciliteren in het bereiken van hun eigen doelstellingen. En dat is momenteel het verduurzamen van hun vastgoed. We zoeken de beste oplossing voor de financiering daarvan.’ Daarbij zal BNG Bank altijd een gedegen afweging maken van risico’s en resultaten. ‘Benader duurzaamheid zakelijk’, is het advies van Boendermaker. ‘Investeer alleen als het een verantwoorde investering is. Verantwoord hoeft overigens niet per se rendabel te zijn. Is het niet rendabel, dan kun je het nog steeds doen, maar maak dan expliciet wat voor risico’s je neemt en wat voor extra bijdrage daarvoor nodig is.’

Financiering via de balans, vrijwel altijd onder borging van het WSW. Dit model heeft de corporaties ook de afgelopen jaren toegang gegeven tot lange kredietverlening en levert gemiddeld een besparing op de rentekosten van 30 euro per woning per maand. Hiermee kunnen corporaties bijvoorbeeld betere isolatie van sociale huurwoningen financieren.

Financiële prikkel
Eén van de oplossingen die BNG Bank adviseert voor gemeenten en corporaties die aan de slag willen met duurzaamheid is een Energy Service Company (ESCo). Via deze constructie is het mogelijk duurzaamheidsinvesteringen uit te besteden aan een professionele partij, die de risico’s geheel op zich neemt. Deze externe partij (de ESCo) is niet alleen verantwoordelijk voor de installatie van bijvoorbeeld zonnepanelen, maar ook voor het beheer en onderhoud. De financiële prikkel die zo’n meerjarige verbinding met zich meebrengt, zal leiden tot de keus voor kwaliteitsmateriaal, een goede wijze van installeren en gedegen onderhoud door de ESCo.

De eerste ESCo waarbij BNG Bank betrokken is, draait inmiddels twee jaar tot tevredenheid. Gemeente Rotterdam sloot voor tien jaar een Energie Prestatie Contract (EPC) voor het verduurzamen van negen zwembaden. De private partij (de ESCo) fi anciert de hiervoor benodigde investeringen van circa 3 miljoen en garandeert jaarlijkse besparingen op de energiekosten. Voor de gemeente is dit budgetneutraal, BNG Bank verschaft het vreemd vermogenZie op www.bngbank.nl/bg het artikel van Agnes Koerts over groene zwembaden in B&G november/december 2011.

Uitbesteden via zo’n ESCo heeft veel voordelen, vinden Boendermaker en Oppermann. De techniek is toevertrouwd aan een partij die daarin is gespecialiseerd en die wordt gestimuleerd om gedurende de looptijd verdere verfijning van de duurzaamheidstechnieken door te voeren; het financiële voordeel is immers voor de private partij. Oppermann: ‘De essentie van een ESCo is het prestatiegedreven contract. Een bonus-malus-systeem waardoor de opdrachtnemer scherp blijft en blijft presteren.’ De ESCo in Rotterdam heeft marktpartijen laten meedenken over innovatieve oplossingen voor energiebesparing. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot extra investeringen in een afdekzeil voor de zwembaden. Simpel maar doeltreffend. ‘Eigenlijk bizar dat niet alle zwembaden zo’n zeil hebben’, zegt Boendermaker, ‘maar kennelijk was die extra financiële prikkel nodig om hiertoe over te gaan.’

Standaardisering
‘De ESCo-formule zoals bij de Rotterdamse zwembaden is toegepast, kan natuurlijk ook heel goed worden opgezet voor andere duurzaamheidsprojecten’, vervolgt Boendermaker. ‘We zijn nu op meerdere plekken in Nederland bezig met Energy Service Companies die voor corporaties de installatie én de exploitatie van zonnepanelen gaan regelen. De panelen worden verhuurd aan de huurders. De huur is lager dan de huidige stroomrekening. De huurder is dus voordelig uit en de corporatie loopt geen risico. Een corporatie kiest met een ESCo voor ontzorging door een partij die er verstand van heeft en die ook de monitoring doet. Daarin zien wij veel voordelen. Corporaties kunnen zich dan concentreren op hun core business.’

Ook bij projectfinanciering via een ESCo moeten de kosten voor de voorbereidingen uiteindelijk terugkomen in de totale financiering. Om dit zo efficiënt mogelijk te regelen, ontwikkelde BNG Bank voor woningcorporaties die zonnepanelen willen laten plaatsen een gestandaardiseerd ESCo-contract. Oppermann: ‘De voorwaarden zijn eenvoudig en duidelijk. De corporatie levert input die wij verwerken in een model. De technische aspecten worden gecontroleerd door een externe specialist en wij kijken naar de financiële risico’s. Met dit standaardproduct kunnen wij snel aangeven of, en onder welke voorwaarden, het project financierbaar is. Bovendien is het mogelijk om het kredietproces kort en efficiënt te houden. Een gestandaardiseerde ESCo biedt ook mogelijkheden voor opschaling, waarbij meerdere corporaties een contract sluiten met een regionale partij.’

Het vernieuwde windpark Kreekraksluis in Zeeland levert duurzame energie aan 55.000 huishoudens.

Betrouwbaar
De voorbereiding voor vier ESCo’s voor zonnepanelen op corporatiewoningen zijn in een vergevorderd stadium. BNG Bank denkt hiermee op den duur meer projectfinancieringen te kunnen realiseren. Maar ook als corporaties ervoor kiezen de verduurzaming van hun woningen via de WSW-geborgde balansfinanciering te regelen, kunnen ze als vanouds bij BNG Bank terecht. ‘Wij denken mee met onze klanten om hun behoefte van verduurzaming te faciliteren’, besluit Oppermann. ‘Gemeenten en corporaties stellen het op prijs dat ze met een betrouwbare partij kunnen sparren over de uitdagingen waaraan ze de komende jaren invulling moeten geven.’