Venlo: vernieuwende materialen en technieken
serie van duurzame paradepaardjes.
Een paar jaar tijdverschil in planning en bouw maakt verschil in de vondsten van duurzaamheid, zo blijkt uit deze vergelijking. In elk geval levert de focus op zo laag mogelijke energiekosten in alle gevallen prachtige oplossingen, die de gemeenten met trots presenteren.
100% hergebruik grondstoffen
Bijzonder is de praktijk van cradle-to-cradle: er wordt stevig gezocht naar honderd procent hergebruik van grondstoffen. En ook het afval wordt weer als grondstof gebruikt.
Duurzaamheid zal ook onder de streep van de kosten blijken omdat de gemeente de jaar-in-jaar-uit toegenomen aantallen aparte vestigingen kan herschikken. Verwacht wordt lager ziekteverzuim bij medewerkers, dankzij gezonder gebouwen die bovendien uitnodigen tot meer bewegen. Met panden die beter passen bij moderne werkwijzen.
Nieuw stadskantoor
Waar eerst een groot parkeerterrein was vlakbij de bruggen over de Maas, verrijst nu, vijftig meter hoog, het nieuwe stadskantoor van Venlo. Het staat naast een imposant wit gebouwencomplex van bijna 100 jaar oud in de stijl van Bauhaus. De begane grond van deze vroegere optische instrumentenfabriek, rijksmonument Nedinsco, kon na restauratie al door ambtenaren in gebruik worden genomen.
'Supergemotiveerde ambtenaren gaan hier werken', vertelt oud-wethouder Twan Beurskens (VVD, nu gedeputeerde provincie Limburg) in een promotie-video: 'Dat zullen burgers en bedrijven gaan merken'. Een gezonde werkomgeving moet blijken uit laag ziekteverzuim, hoge productiviteit en dus een effectieve plus efficiënt werkende gemeente. Een vide laat veel daglicht toe in de elf verdiepingen, trappen nemen en lopen wordt door het ontwerp gestimuleerd. Het geheel moet trots en groen uitstralen, het wordt een pand met zoveel mogelijk voorkanten.
Cradle-to-cradle
Toen Twan Beurskens bij zijn aantreden in 2010 de economische- en kwaliteitsaspecten inzag van de nieuwbouw volgens cradle-to-cradle principes, omhelsde hij het idee. Dat was twee jaar eerder geboren onder GroenLinks-wethouder Peter Freij. Overtuigd van het c2c-principe tekent de huidige wethouder Wim van den Beucken (VVD), nu voor de realisatiefase.
Bij de opening van het gebouw in oktober van dit jaar, begint in Venlo een cradle-to-cradle jaar dat samen met onderwijs, bedrijfsleven en burgers op poten is gezet. In de publieksruimten van het stadskantoor zullen de c2c-toepassingen worden geëtaleerd en uitgelegd.
'Dit soort projecten is nodig voor de bewustwording', zegt projectleider Michel Weijers. Venlo kan nu al het gewenste imago van c2c-regio neerzetten, want de aanvragen voor excursies stromen toe uit Nederland, Duitsland en ver daarbuiten.
Een stukje minder groen
In tijden van bezuiniging kwam in de gemeenteraad meermalen de vraag aan de orde of het kantoor niet een stukje minder groen kon. Weijers: 'Maar cradle-to-cradle was uitgangspunt van het hele concept dat niet alleen uniek is, maar ook veel gaat opleveren.
Qua imago, maar ook financieel, onder de streep. Uiteindelijk is het budget voor het stadskantoor beduidend lager geworden, tien miljoen minder. Maar dat dwong ons op een innovatieve manier het geld zo in te zetten dat we toch een maximale kwaliteit haalden'.
'Het verhaal valt goed in de Venlose gemeenschap. Miljoenen in een stadskantoor steken is niet het meest sexy voor de politiek. Maar we konden inzichtelijk maken dat bezuiniging op het project zou betekenen dat we er 40 jaar last van zouden hebben met hogere exploitatie- en beheerskosten. Een goede investering leidt op termijn tot kostenbesparing.'
Architect in de c2c Mindset
Het besluit om c2c in het nieuwe stadskantoor maximaal in te zetten dateert uit 2008. Michel Weijers: 'In die tijd waren niet veel aannemers thuis in deze materie. Daarom besloten we te beginnen met een ontwerpvisie in plaats van een ontwerp. Opgesteld door een architect die al in de c2c mindset zat. Dat werd Hans Goverde van bureau Kraaijvanger.'
'Met dat ontwerp en bestek zijn we de markt op gegaan. Nu zouden we dat waarschijnlijk anders doen, en Design en Build in één hand houden. Want deze aanpak vergroot de kans op mogelijke prijsvechters, die laag inschrijven met vervolgens discussies over meerwerk-claims in plaats van samen een kwalitatief hoogwaardig gebouw neerzetten. Momenteel is de expertise in de bouwwereld veel groter dan toen. Nu zou je het vakmanschap van de diverse aannemers vanaf het begin van het denkproces kunnen meenemen.'
Geen DBFMO
Geen DBFMO contract dus. BNG Bank levert het grootste gedeelte van de financiering; de totale investering bedraagt € 50 miljoen. Het onderhoud en beheer ligt in handen van de eigen mensen van de gemeente. Deels afdeling Vastgoed en Installaties, deels Facility Management. Het onderhoud van bijzondere technische elementen, zoals bijvoorbeeld de groene gevel, is vastgelegd in meerjaren-onderhoudscontracten met de leveranciers.
Demontabel
Bijzonder is de keus om een maximaal aantal c2c-gecertificeerde materialen toe te passen in een zo ruim mogelijk demontabel ontwerp. De door groenspecialist Mostert De Winter uitgevoerde gevel (2000 vierkante meter) zuivert de lucht van de nabije autoweg en spoorlijn. Elk jaargetijde zal de gevel een andere kleur vertonen.
Eén luchtsysteem wordt gevormd door luchtstroming langs groene gevel, vide, de zonneschoorstenen (zonlicht verwarmt een pijp waardoor lucht daarin stijgt, bovenin naar buiten komt en zo een trek veroorzaakt) warmte/koudeopslag. De drie lagen diepe parkeergarage (400 plaatsen) doet ook mee; hij verwarmt in de winter, koelt `s zomers. Regenwater wordt niet alleen opgevangen en deels gebruikt in het gebouw zelf maar ook via een plantenfilter (helofytenveld) geleid naar de Maas.
Is de stapel innovaties niet te hoog geworden om het allemaal werkbaar en toepasbaar te houden? Weijers: 'Die risico's zijn deels afgedekt door de leveranciers. De gemeenteraad wenst vernieuwende materialen en technieken, maar geen laboratorium. Er bestaan al groene gevels, maar niet in deze maat en op deze schaal. Ook een gevel als onderdeel van het luchtsysteem is nieuw, maar de risico's zijn overzienbaar. Hetzelfde geldt voor het helofytenveld: daarmee is al veel ervaring opgedaan, maar niet gekoppeld aan een gebouw. Net als de zonneschoorsteen, die als kas bovenop het gebouw staat'.
Gebouw als grondstoffenbank
'Ik zie een gebouw als een grondstoffenbank' zei een van de verantwoordelijke wethouders. Ter illustratie: tegelfabriek Mosa mag een pilot uitvoeren met tegels van goede kwaliteit die herbruikbaar zijn. Geen giftige lijm om ze aan elkaar te kitten, en waardoor ze bovendien kapot gaan bij verwijdering.
Locale startups
Met sommige leveranciers is de afspraak gemaakt dat ze over tien jaar hun product terugnemen. Lokale startups werken mee, bijvoorbeeld StoneCycling dat uit puin van gesloopte gebouwen nieuwe tegels fabriceert. Die komen in de hal van het stadskantoor. Of de Venlose ontwerper Kim van Bakel die de principes van het gebouw voor burgers en belangstellenden zal uitleggen met c2c-materiaal, verwerkt in zogenaamde c2c-tags.
Venlo: werken met flexfactor van 75 procent
De gemeente Venlo (100.000 inwoners) investeert in het Stadskantoor aan de rand van de binnenstad. Elf verdiepingen in nieuwbouw (13.500 vierkante meter) en in de transformatie van een pand ernaast (2.000 vierkante meter).Ruim 850 arbeidsplekken, waar gewerkt wordt met een flexfactor van 75 procent. De combinatie Laudy/Ballast Nedam is de hoofdaannemer. In oktober 2016 wordt het kantoor in gebruik genomen, twee jaar later dan aanvankelijk gedacht.
Abonneer u op BNG Magazine via onderstaande knop.
Stuur uw artikel naar de redactie van BNG Magazine en wij nemen vervolgens contact met u op.