Overheid gaat komende jaren fors meer uitgeven.

Het accent in de regeringsplannen ligt op klimaat en milieu, onderwijs en sociale zekerheid. De intensiveringen op het terrein van klimaat en milieu betreffen vooral subsidies voor het stimuleren van de energietransitie, uitgaven ter reductie van de stikstofuitstoot en transitie van de landbouwsector. Deze uitgaven worden uit het klimaat- en transitiefonds en het stikstoffonds gedaan. Beide begrotingsfondsen worden overigens meegenomen in de berekening van het EMU-tekort en de EMU-schuld. Op het terrein van onderwijs hebben de extra uitgaven betrekking op verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, verhoging van salarissen en de invoering van de basisbeurs. De extra uitgaven op het terrein van sociale zekerheid hebben vooral betrekking op de kinderopvang en hogere uitgaven aan de bijstand, wajong en overige uitkeringen vanwege de koppeling met het hogere minimumloon. Mede als gevolg van de toename van de rijksuitgaven nemen de algemene uitkeringen van het gemeente- en provinciefonds met 3,4 miljard euro toe. Het CPB verwacht dat de extra middelen deels worden aangewend voor het openbaar bestuur en Wmo/jeugdzorg. Het coalitieakkoord bevat positief nieuws voor de woningcorporaties. De verhuurdersheffing zal in 2023 worden afgeschaft. De financiële armslag van de corporaties neemt daardoor toe. De regering streeft erna om de woningbouw te verhogen naar 100.000 woningen per jaar. Tweederde van deze woningen moet bestaan uit betaalbare huurwoningen en koopwoningen met een prijs tot aan de grens van de nationale hypotheekgarantie. Aedes, de koepelorganisatie van woningcorporaties, is in een eerste reactie positief over de woonparagraaf in het coalitieakkoord.   

Het beleid van de nieuwe regering heeft de juiste prioriteiten en kan gerust zeer ambitieus genoemd worden. Het CPB vraagt zich terecht af of de regering haar doelstellingen zal kunnen realiseren. De arbeidsmarkt is mede als gevolg van de financiële steunmaatregelen in verband met Covid-19 al langere tijd krap. De vraag is of voldoende geschoold personeel beschikbaar is om alle plannen uit te voeren. Het is ook niet uitgesloten dat de uitgaven hoger uitvallen als gevolg van hogere lonen. Het CPB gaat voor de komende drie jaar uit van een loonstijging van 2,7 procent in het bedrijfsleven, 0,4 procentpunt meer dan in het basispad. Het CPB verwacht dat de intensiveringen op het terrein van defensie en bereikbaarheid niet volledig zullen worden gerealiseerd. Ook op het terrein van onderwijs, veiligheid en openbaar bestuur is het risico van onderuitputting aanzienlijk, zo waarschuwt het planbureau in de doorrekening van het coalitieakkoord. 

In het woningmarktbeleid wordt vooral de nadruk gelegd op de bouw van meer woningen. Woningcorporaties krijgen weliswaar meer financiële ruimte, maar dat wil nog niet zeggen dat er meer woningen worden gebouwd. Procedures en wijziging van bestemmingsplannen kunnen voor vertraging zorgen bij de uitvoering van bouwplannen. Daarnaast is gebrek aan personeel ook hier een knelpunt. Ook valt op dat er geen maatregelen aan de vraagzijde worden genomen. Een reductie van de hypotheekrenteaftrek die door DNB en internationale instanties wordt geadviseerd, maakt geen deel uit van de kabinetsplannen. 

Als gevolg van het stimuleringsbeleid komt het begrotingstekort hoger uit. In 2025 verwacht het CPB een tekort van 2,7 procent van het bbp. Bij een tegenvallende conjunctuur zal het tekort al snel boven de EMU-norm van 3 procent uitkomen. Indien de Europese Commissie besluit dat de begrotingsregels weer van kracht worden, dan zal de regering moeten bezuinigen. Een ander risico is dat de rente onverhoopt oploopt. Het CPB veronderstelt dat de lange rente in de periode 2022-2025 uitkomt op slechts 0,1 procent. Gelet op de recente ontwikkelingen op de financiële markten lijkt het verre van onwaarschijnlijk dat de rente in de komende jaren hoger zal uitkomen.    

CPB-doorrekening coalitieakkoord

Nederland

Marktontwikkelingen

In de eerste weken van het nieuwe jaar stonden de obligatiekoersen licht onder druk. Uitspraken van de centrale bankiers Harker en Brainard wekten in de markt de vrees op dat de Fed de rente mogelijk sneller zal verhogen. Harker sloot niet uit dat de rente al in msaart zal worden verhoogd. Uit de prognoses die na de beleidsvergadering van december vorig jaar werden gepubliceerd, bleek dat de meeste bankiers verwachten dat de beleidsrente dit jaar driemaal zal worden verhoogd met een kwart procentpunt. Afgelopen dinsdag werd bekend dat de inflatie in december volgens de consumentenprijsindex 7,0 procent bedroeg. Dat is de hoogste prijsstijging in 40 jaar. Ook in Europa liep de inflatie verder op. In ons land steeg de inflatie van 5,9 procent in november naar 6,4 procent in december. Onder invloed van deze ontwikkelingen liepen de lange rentetarieven in de afgelopen periode op.  

Standen per 14 januari 2022

*) rendementen op staatsleningen, eurozone tienjaars euroswaprate.

Economisch nieuws

VERENIGDE STATEN

• inkoopmanagersindex industrie, december: 58,7 (november: 61,1)
• inkoopmanagersindex, dienstensector, december: 62,0 (november: 69,1)
• detailhandelsomzet(volume), december: -2,4%. 9,2% j.o.j. (november: 10,6% j.o.j.)
• industriele productie, december: -0,1%, 3,7 % j.o.j. (november: 5,0% j.o.j.)
• werkgelegenheid, december: +199.000, 4,5% j.o.j. (november: 4,2% j.o.j.)
• werkloosheid, december: 3,9% (november: 4,2%)
• uurlonen, december: 0,6%, 4,7% j.o.j. (november: 5,1% j.o.j.)
• consumentenprijsindex, december: 0,5%, 7,0% j.o.j. (november: 6,8% j.o.j.)
• producentenprijsindex, december: -0,4%, 13,6% j.o.j. (november: 15,1% j.o.j.)

EUROZONE

• inkoopmanagersindex, december: 53,3 (herzien van 53,4, november: 55,4)
• index economisch sentiment, december: 115,3 (november: 117,6)
• detailhandelsomzet(volume), november: 1,0%, 8,0% j.o.j. (oktober: 1,4% j.o.j.)
• industriele productie, november: 2,3%, -1,5% j.o.j. (oktober: -1,3%, 0,2% j.o.j., herzien van 1,1%, 3,3% j.o.j.))
• werkloosheid, november: -222.000, 7,2% (oktober: 7,3%)
• producentenprijsindex, november: 1,8%, 23,7% j.o.j. (oktober: 21,9% j.o.j.)
• geldhoeveelheid(M3), november: 7,5% j.o.j. (oktober: 7,8% j.o.j.)
• consumentenprijsindex, december: 0,4%, 5,0% j.o.j. (oktober: 4,9% j.o.j.)

DUITSLAND

• bruto binnenlands product, 2021: 2,7% (2020: -4,6%)
• detailhandelsomzet(volume), november: 0,6%, p-2,9% j.o.j. (oktober: -2,0% j.o.j.)
• industriele productie, november: -0,2%, -2,4% j.o.j. (oktober: -0,9% j.o.j.)

FRANKRIJK

• industriele productie, november: -0,4%, -0,5% j.o.j.(oktober: -0,6% j.o.j.)
• consumptie, november: 0,8%, 14,8% j.o.j. (oktober: -5,6% j.o.j.)

NEDERLAND

• consumentenprijsindex, december: 0,9%, 6,4% j.o.j. (november: 5,9% j.o.j.)
• uurlonen, december: 0,1%, 2,0% j.o.j. (november: 1,9% j.o.j.)

Agenda