Gemeenten discussiëren over duurzaamheidsbeleid

20 mei 2016

Elke gemeente heeft een duurzaamheidsbeleid, maar hoe wordt dit uitgevoerd? Hoe realiseren we frisse, energiezuinige én betaalbare scholen? Hoe maak je de woningvoorraad energieneutraal. En wat komt er kijken bij het opzetten van een duurzaam bedrijf in de gemeente? Dat waren een aantal praktische vragen die op 12 mei aan de orde kwamen bij de door BNG Bank georganiseerde themabijeenkomst over duurzaamheid voor financiële managers en duurzaamheidsmanagers van 50.000+ gemeenten.

Samenwerking loont

Na een welkomstwoord door Lonneke de Waal, senior manager publieke sector, mogen de bezoekers als eerste hun vragen afvuren op Carel van Eykelenburg, bestuursvoorzitter van BNG Bank. Nadat hij toelicht hoe de bank omgaat met de renteontwikkelingen, staat de bestuursvoorzitter stil bij de strategie van de bank, waarin duurzaamheid hoog in het vaandel staat. De bank probeert gemeenten te helpen met haar kennis en ervaring, om publieke voorzieningen te financieren tegen lage kosten. Schaalvoordelen zijn hierbij vooral te halen door investeringsprojecten te bundelen. 'Of het nu gaat om zonnepanelen, een glasvezelnetwerk of een warmterotonde. Ik roep u op om zo veel mogelijk samen te werken met andere gemeenten, zodat de kosten van uw project zo laag mogelijk blijven', luidt de boodschap van de bestuursvoorzitter.

Structureer slim, gebruik goedkoop geld

Thimmo van Garderen, specialist gestructureerde financieringen bij de bank, gaat vervolgens in op de praktische kant van verduurzaming. Nadat sinds de jaren '70 vele internationale energieafspraken niet zijn gerealiseerd, lijkt er nu internationaal draagvlak om ontbossing en een stijgende zeespiegel te stoppen. In Nederland streven veel woningcorporaties naar woningen die per saldo geen energie gebruiken, de zogenaamde  'Nul-op-de-meter' woningen. Maar hoe versleutel je energiebesparende maatregelen in de huur? En hoe ga je om met het vooruitzicht van steeds verder dalende energieprijzen?

Van belang daarbij is om projecten slim te structureren en om goedkoop geld in het project te laten stromen, aldus Van Garderen. Vanuit de zaal wordt daarbij aangetekend dat vreemd vermogen (leningen) op dit moment weliswaar zeer goedkoop is, maar dat sommige projecten worden beperkt door de zeer hoge rendementseisen van kapitaalverschaffers op het Eigen Vermogen. 'Een rendementseis van meer dan 6% op het Eigen Vermogen accepteren wij niet', aldus één van de financieel managers.

Verschillende varianten voor verduurzaming schoolgebouwen

De volgende inleider, duurzaamheidsspecialist Caspar Boendermaker van BNG Bank, wijst de aanwezigen op www.bngbank.nl/energieakkoord, met daarop een overzicht met veel voorbeelden van duurzame projecten bij onder meer gemeenten, woningcorporaties en zorg- en onderwijsinstellingen. Hij noemt als voorbeeld zijn ervaringen met duurzame schoolgebouwen. Voor veel gemeenten is het opwaarderen van de grote voorraad verouderde schoolgebouwen een grote uitdaging. Nederland heeft op dit moment ongeveer 8.500 basisscholen, waarvan minder dan de helft op dit moment van voldoende kwaliteit is, rekent Boendermaker voor.

Maar hoe is bij de renovatie en verduurzaming de taakverdeling tussen schoolbestuur en gemeente? Welke bank durft sowieso geld te lenen aan een schoolbestuur? En welke subsidieregelingen zijn er allemaal? Ook hier geldt de wet van de grote getallen: SDE-subsidies zijn met name gericht op grotere projecten. Tijdens een zeer interactieve sessie schetst Boendermaker drie financieringsvarianten voor de bouw van een nieuwe school. Variant 1, publieke private samenwerking, is onder meer gebruikt bij de bouw van de Internationale School Eindhoven en het Montaigne Lyceum in Den Haag.

Als voorbeeld voor de tweede variant dient de energieneutrale brede school in Culemborg. Geïntegreerde aanbesteding leidt tot hogere aanvangsinvesteringen, maar zorgen voor lagere onderhoudskosten. Dit, gekoppeld aan een 40-jarige annuïtaire langjarige financiering en tussenkomst van een Stichting Accommodatiebedrijf Culemborg, zorgt uiteindelijk voor 30% lagere kosten.

Als voorbeeld voor de derde variant dient het project Scholen van Morgen, waarbij meer dan 200 scholen in Vlaanderen via één PPS-project worden verduurzaamd. Ook dit is een voorbeeld waarin opschaling van projecten leidt tot lagere kosten.

Naast deze drie varianten werpt Boendermaker ook een 'virtuele' variant op. Oprichting van een waarborgfonds voor het onderwijs, vergelijkbaar met het al bestaande waarborgfondsen voor Sociale Woningbouw en Zorg. Zou dat een optie zijn? En hoe is de ervaring met multifunctionele gebouwen, die 24 uur per dag worden gebruikt? Het zijn varianten waarover ook uitgebreid wordt gesproken tijdens de lunch.

Versnelling projecten door Duurzaam Energiebedrijf

Na afloop hiervan worden de duurzaamheidsmanagers en financiële managers van de 50.000+ gemeenten verdeeld in kleinere groepen, waarin nog intensiever kan worden gediscussiéerd.

Andrea van de Graaf introduceert aan één van de tafels een drietal duurzaamheidsinitiatieven van de gemeente Haarlemmer waarvan zij de directeur is. Duurzaam Bedrijf Haarlemmermeer (Meermaker) is opgericht door gemeente Haarlemmermeer met als doel de verduurzaming te versnellen en op te schalen. Meermaker heeft daarvoor EUR 3,3 miljoen aan middelen beschikbaar gekregen en gebruikt dit bedrag voor cofinanciering van duurzame innovatieve projecten. Het tweede initiatief betreft Zonnepanelen Haarlemmermeer (Tegenstroom voor Ymere) waarbij huurders van corporatiewoningen van Ymere in de gelegenheid worden gesteld zonnepanelen te huren. Haarlemmermeer beoogt met dit project duurzaamheid ook beschikbaar te maken voor mensen met een smalle beurs. Inmiddels hebben meer dan 1.000 huurders een contract afgesloten. BNG Bank heeft Tegenstroom voor Ymere gefinancierd onder garantie van de gemeente Haarlemmermeer. Het derde initiatief betreft Energiebedrijf Haarlemmermeer B.V., een lokaal energiebedrijf.

Bij een gespreksronde is met name interesse in de beweegredenen van de gemeente Haarlemmermeer voor het ter beschikking stellen van de gelden voor Meermaker. Van de Graaf licht toe dat de gemeente via Meermaker een hefboom realiseert bij de financiering van duurzaamheidsprojecten. Belangrijke reden voor de gemeente Haarlemmermeer om deze initiatieven in aparte BV's onder te brengen is om de onafhankelijkheid te waarborgen. Tegelijkertijd blijft de gemeente op de achtergrond wel betrokken als financier of als garant, hetgeen burgers weer geruststelt. Zo heeft de gemeente Haarlemmermeer verklaard dat zij eventuele nadelige gevolgen van een nieuwe salderingsregeling voor haar rekening zal nemen en dat huurders hier niet de dupe van zullen worden. Van de Graaf stelt tenslotte dat een sterk bestuurlijk commitment van groot belang is voor het welslagen van deze initiatieven.

Verduurzaming maatschappelijk vastgoed

Pieter Oppermann en Joyce Vercoelen (Programma Manager Huisvesting, Sector Ruimtelijke Expertise) van de gemeente Eindhoven presenteren tijdens hun ronde tafelgesprek een project in Eindhoven waarbij bestaand gemeentelijk vastgoed zal wordt gerenoveerd en verduurzaamd. De projectgrootte bedraagt ongeveer EUR 85 mln). Het project bevindt zich op dit moment in de laatste fase van de aanbesteding voordat het gegund zal worden. BNG Bank is aangesloten bij een van de laatste drie geprekwalificeerde consortia. In totaal zullen zeven gebouwen verduurzaamd worden over een periode van 10 – 15 jaar. Uitgangspunten van de gemeente bij het project zijn; vinden van een lange termijn oplossing, samenwerken met de markt en systeemgericht werken (lees: levenscyclusbenadering). De marktpartijen krijgen veel vrijheid in hoe de behoeften van de gemeente ingevuld wordt. Om enig houvast te bieden, heeft de gemeente een vijftal scenario's beschreven. De variabelen hierbij zijn onder meer de demografie, het wel/niet afstoten van gemeentelijke activiteiten en het besparen op kantoorruimte door thuiswerken. Naast duurzaamheid zijn inspelen op continue innovatie (inclusief betrekken van kleinere lokale ondernemers) en daarmee het belang van contractuele flexibiliteit belangrijke criteria die de gemeente meeneemt in haar beoordeling. De gemeente wordt in het aanbestedingsproces bijgestaan door medewerkers van onder andere Facton en Rijkswaterstaat die ervaring hebben met projectfinanciering. De gemeenten wordt geadviseerd de kennis die binnen de organisatie aanwezig is aan te vullen met specialistische kennis van buiten. Met name aan de aanwezige thesauriers vonden de argumentatie interessant die de gemeente Eindhoven aanvoert om de financiering bij de markt te leggen. 'Gemeenten lenen altijd goedkoper dan marktpartijen' is vaak het tegenargument wanneer de mogelijkheden van ESCo's worden gepresenteerd. De beweegredenen van Joyce Vercoelen om toch voor deze financiering te kiezen zijn: 1) het Emu saldo van maximaal 3% leidt tot alternatieve financieringsoplossingen (off-balance), 2) risico allocatie (minder gemeentegaranties), 3)  intensievere samenwerking met en meer commitment van marktpartijen en last but not least, 4) de tucht van de bank. 

compensatie, communicatie en milieu

Aan tafel III wist André de Groot van de gemeente Rotterdam zijn tafelgenoten te verrassen met een propositie van SOFTS NL. Dit marktinitiatief geeft invulling aan de Rotterdamse ambitie om een forse inhaalslag te maken met de uitrol van zonnepanelen en het realiseren van social return door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt door te laten stromen naar regulier werk. Chantal Putker, de betrokken accountmanager van BNG Bank, vult hem aan en meldt dat het model van SOFTS in nauwe samenwerking tussen de initiatiefnemers, de gemeente Rotterdam en BNG Bank is uitgewerkt, zodat gebruik van SOFTS in alle gemeenten en regio's mogelijk is. De Groot geeft aan dat Rotterdam het maatschappelijk verdienmodel van SOFTS omarmt. Een belangrijk deel van de opbrengsten wordt door-geïnvesteerd in duurzaamheid. Er is een multidisciplinair projectteam gestart om de uitrol te faciliteren. SOFTS staat voor Surface Of Things en verwijst naar een draaiend chassis waarbij de drie zijden en de binnenkant beschikbaar zijn voor toepassingen onderverdeeld in de categorieën compensatie, communicatie en milieu.

 

Contactpersonen
Meer informatie

BNG Bank maakt gebruik van cookies voor analyse en het goed functioneren van de website. Klik op accepteren om te sluiten. Lees de privacyverklaring en de cookieverklaring voor meer informatie.

BNG Bank gebruikt cookies voor analyse en voor het goed functioneren van de website. Ook kunnen er cookies van derde partijen worden geplaatst. Hiervoor hebben wij uw toestemming nodig.